تهدیدی به نام نماهای سنگی

به گزارش اخبار ساختمان، Paul Pierre یک گردشگر فرانسوی است که در ادامه سفرهایش به شهرهای بزرگ ایران، حالا به تبریز رسیده است. او در هتلی با نمای رومی اقامت دارد و می‌گوید هربار که بعد از گذشت و گذار در شهر به هتل برمی‌گردد، افسوس می‌خورد.

«انتظار داشتم حداقل یک بند از مطالبی که درباره تاریخ معماری و هویت بناهای این شهر خوانده بودم در محل اقامتم وجود داشته باشد تا بتوانم یک عکس سلفی بگیرم، برای دوستانم بفرستم و بنویسم من تبریز هستم.» او این حسرت را با خبرنگار مهر درمیان می‌گذارد.

Paul مثل صدها و هزاران مسافر دیگر از دیدن رخت رومی بر تن ساختمان‌های این‌شهر متعجب شده است. چیزی نمی‌گوید اما شاید از آمدنش به تبریز و صرف زمان و هزینه هم پشیمان شده باشد.

همانطور که مدل موی سر آلمانی مد شد

چندسال است که تابلوها در ورودی‌های شهر شما را به تبریز می‌خوانند، اما ساختمان‌ها چیز دیگری می‌گویند. ساختمان‌هایی بلندمرتبه در نقاط مختلف شهر که لباس رومی بر تن کرده‌اند اما در دل‌شان آدم‌هایی زندگی می‌کنند که بعد از صحبت کردن درباره وضعیت آب و هوا، از ضرورت بازگشت به هویت و اصالت کهن سرزمین‌شان سخن می‌گویند.

حالا می‌توان با گشتی یک‌ یا دوساعته در سطح شهر تبریز صدها ساختمان با نمای رومی دید. البته در شهرک‌های تازه احداث‌شده و خیابان‌های معروف به بالای شهر، این نما چندین‌برابر بیش‌تر از سایر نقاط شهر به چشم می‌خورد.

همانطور که هیچ‌کس نفهمید از چه زمانی مدل موی سر آلمانی، بر سر جوانان ایرانی آوار شد؛ همانطور که هیچ‌کس نفهمید چگونه کت و شلوار ایتالیایی و فرانسوی به رایج‌ترین لباس بین مردان ایرانی تبدیل شد؛ هیچ‌کس نمی‌فهمد که چرا، چگونه و چه‌زمانی نمای رومی به پرطرفدارترین نوع نما تبدیل شد.

روح سرگردان روم باستان در کوچه‌های تبریز

نمای رومی، سبکی کلاسیک است که از المان‌های معماری روم باستان الهام گرفته شده است. این نوع نما، جزو طراحی‌های لوکس و گران‌قیمت به حساب می‌آید. معماری رومی، به طور کلی نمادی از قدرت و استحکام است. این ویژگی از گذشته تا به امروز یکی از مهم‌ترین المان‌های طراحی بناها به سبک رومیان است.

اجرای این سبک در نما، جزء پرهزینه‌ترین طرح‌هاست چرا که برای اجرایی با صلابت لازم است از مصالح سنگینی مثل سنگ مرمر، گرانیت و تراورتن استفاده کرد. همچنین اجرای نمای رومی، به دلیل پیچیدگی‌های موجود، کار سختی به حساب می‌آید؛ بنابراین می‌توان گفت که نمای رومی، تصویری لوکس و ارزنده به یک ساختمان اعطا می‌کند.

وجود قوس‌های منحنی و قطور، وجود ستون‌هایی به شیوه‌ی دوریک، یونیک و قرنتی، تعدد ستون‌های تزئینی در نمای رومی از ویژگی‌های نمای رومی به حساب می‌آید.

وقتی ما در گذشته نتوانستیم برای خودمان آینده‌ای ترسیم کنیم، ناخواسته وارد آینده دیگران شدیم.

امروزه، بیش‌تر نماهای رومی با استفاده از سنگ تراورتن اجرا می‌شود. چراکه فراوانی معادن آن موجب کاهش قیمت این سنگ در بازار مصالح شده و همچنین کیفیت و دوام خوبی نیز دارد. متریال دیگری که امروزه، در اجرای نمای رومی به کار می‌رود، سیمان سفید است. البته که اجرای چنین طرح‌های پیچیده‌ای با سیمان کمی دشوارتر است، اما هزینه‌ی مصالح به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.

اینکه امروزه نمای رومی که هیچ سنخیتی با تاریخ و فرهنگ ما ندارد به غالب‌ترین نوع نما در سطح شهر تبدیل شده است، از نظر کریم میمینت‌نژاد، پژوهشگر تاریخ تبریز یک علت دارد: وقتی ما در گذشته نتوانستیم برای خودمان آینده‌ای ترسیم کنیم، ناخواسته وارد آینده دیگران شدیم.

او بیش‌تر توضیح می‌دهد: همانگونه که در گذشته لباس سنتی داشتیم، معماری مخصوص خودمان را هم داشتیم که در اثر بی‌توجهی‌ها، فراموش شده و جای آن را سبک‌های معماری‌ کشورهای دیگر گرفته است.

این نما آینه دق دیگران است

«در فرهنگ ما خانه محلی برای آسایش و استراحت بود نه محلی برای فخرفروشی و قدرت‌نمایی» او این را می‌گوید و اضافه می‌کند: برای مثال کریم خان صدقیانی یکی از ثروتمندترین مردان تبریز در زمان خود بود که نمای خانه‌اش با نمای خانه یک خانواده فقیر در همان کوچه هیچ تفاوتی نداشت.

میمنت‌نژاد می‌گوید: نمای رومی یک نمای کاملا خشن، خشک و بی‌روح است درحالی که در فرهنگ ما نما باید دارای سادگی و مصالح متناسب با معماری ایرانی-اسلامی از جمله کاشی باشد که دارای معنا و مفهوم خاصی هستند.

او از اینکه در کوچه پس کوچه‌های تبریز هیچ اثری از معماری اصیل این شهر باقی‌ نمانده معترض است: معمارها و نهادهای نظارتی شهرسازی ما کجا هستند؟ چرا سکوت کرده‌اند؟

نمای رومی تنها به روح شهر آسیب نمی‌زند. معماران و کارشناسان این حوزه به‌کارگیری نمای رومی را یک تهدید بزرگ و جدی در هنگام وقوع زلزله می‌دانند.

یک تهدید سنگین برای شهری زلزله‌خیز

علیرضا نیایشی، یک کارشناس سازه توضیح می‌دهد: ساختمان‌های ما با آجر سفالی ساخته می‌شوند و نمای رومی سنگی است که روی سفال می‌آید.

او می‌گوید: به‌خاطر اینکه نصب سنگ روی آجر سخت است، نماکاران حتی با پیچ سنگ‌ها را با استحکام بیش‌تری نصب می‌کنند اما در طول زمان سیمانی که لای آجر و سنگ قرار گرفته، می‌تواند سنگ را رها بکند.

نیایشی این موضوع را برای شهری همچون تبریز که یکی از زلزله‌خیزترین مناطق ایران به شمار می‌آید، بسیار خطرناک می‌داند: در کوچه‌ها ۱۰متری ما ساختمان‌هایی با ارتفاغ بیش از ۲۰متر وجود دارد که از نمای رومی در آن‌ها استفاده شده است و با کوچک‌ترین لرزه‌ای جان بسیاری از افراد به خطر می‌افتد.

البته فقط تبریز نیست. حالا در بیش‌تر شهرهای بزرگ ایران هرکس که می‌خواهد ساختمان و بنای تازه‌ای احداث کند، و کمی دستش به دهانش می‌رسد، به سمت نمای رومی می‌رود.

به باور برخی‌ها، به‌کارگیری سبک نمای رومی شهر را زیباتر و دیدنی‌تر می‌کند. اما آن‌ها درباره اینکه شهر به همان‌اندازه زیستنی باشد، ضمانتی نمی‌دهند.

مهر