سالانه 35 هزار پروانه ساختمانی فاقد ایمنی صادر می شود

به گزارش اخبار ساختمان، پروانه ساختمان سندی است که شهرداری ها صادر کرده اند و در اختیار مالک قرار می دهند، برای احداث هرگونه ساختمان باید مجوز لازم از شهرداری ها دریافت شود.

انواع پروانه های ساختمانی وجود دارد که می توان آنها را در پروانه ساخت، پروانه تخریب و نوسازی، پروانه اضافه اشکوب یا ساخت طبقه اضافی بر روی ساختمان، پروانه تبدیل و پروانه تغییرات و تعمیرات دسته بندی کرد.

هدف از این گزارش بررسی وضعیت پروانه های احداث ساختمان در مناطق شهری طی سال های ۱۳۹۰ تا ۹ ماهه ۱۴۰۰ است که صادر شده اند. بنابر شواهد موجود بیشترین تعداد پروانه صادرشده در ۱۰ سال اخیر در سال ۱۳۹۰ بوده و تعداد پروانه های صادر شده در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۰، حدود ۱۷ درصد کاهش یافته است.

در سال ۱۳۹۹، بیش از ۸۰ درصد پروانه های صادرشده دارای کاربری مسکونی، هفت درصد کاربری همزمان مسکونی و کارگاهی و ۱۳ درصد دارای کاربری غیرمسکونی بوده است. اما بحث اصلی که در ارتباط با موضوع مسکن در ایران وجود دارد مربوط به کیفیت مسکن است.

در سال ۱۳۹۹، از بین تعداد واحد‌های مسکونی صادرشده، ۹۳ درصد مربوط به ساختمان های بادوام و هفت درصد نیز مربوط به ساختمان های نیمه بادوام بود. همچنین طبق آخرین سرشماری واحد‌های مسکونی معمولی در سال ۱۳۹۵، ۵۷ درصد از ساختمان های مسکونی فعلی در گروه بادوام و ۴۳ درصد نیز در گروه نیمه بادوام و کم‌دوام قرار می گیرند.

این درحالی است که براساس اطلاعات سرشماری صورت گرفته در سال ۱۳۹۵، در حال حاضر بیش از ۶ میلیون واحد مسکونی نیمه بادوام و کم دوام در شهر‌های کشور وجود دارد که با فرض روند موجود صدور تعداد پروانه های واحد‌های مسکونی بادوام و وجود اراده در ارتباط با نوسازی واحد‌های غیرمقاوم، به بیش از ۱۴ سال زمان نیاز است تا تمام واحد‌های مسکونی در نقاط شهری کشور دارای ساختمان بادوام شوند.

نکته قابل تامل اینکه، درحالی در کشور قوانین نظام مهندسی ساخت و ساز‌های جدید کم دوام را منع می کند و مسئولان کشور بر تسریع نوسازی بافت های فرسوده تاکید می کنند که طبق آمار‌های مرکز آمار ایران در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ بیش از ۳۵۰ هزار پروانه ساختمانی برای احداث مسکن با مصالح کم دوام و ناایمن صادر شده است.

سقوط ۲۸ درصدی ساخت و ساز در سال ۱۴۰۰

بیشترین تعداد پروانه ساختمانی در سال ۱۳۹۰ با تعداد ۲۱۲ هزار پروانه توسط شهرداری های کل کشور صادر شده که در سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ نسبت به سال ۱۳۹۰ تعداد پروانه های صادرشده کاهش کمی پیدا کرده است. اما در سال ۱۳۹۳ شاهد افت ۴۲ درصدی در صدور پروانه های ساختمانی بوده ایم که می توان دلایل آن را در رکود بازار مسکن در سال ۱۳۹۲ و پرداخت حق بیمه کارگران توسط مالک ساختمان جست‌وجو کرد.

درنهایت این کاهش در تعداد پروانه های صادرشده در سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ با شیب کمتر ادامه یافت و از سال ۱۳۹۶ با افزایش قیمت مسکن در سراسر کشور و روی آوردن سازندگان به ساخت و ساز، تعداد پروانه های ساختمانی افزایش یافت و در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۷۴ هزار پروانه صادر شد که نسبت به سال ۱۳۹۸، شاهد افزایش ۱۵ درصدی در صدور پروانه های ساختمانی بوده ایم.

همچنین در همین بازه زمانی در استان های تهران و اصفهان، بیشترین تعداد پروانه و در استان های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و سمنان، کمترین تعداد پروانه صادر شده است. از این تعداد پروانه ساختمانی صادرشده، ۸۰ درصد دارای کاربری مسکونی، هفت درصد دارای کاربری مسکونی و کارگاه توام و ۱۳ درصد دارای کاربری غیرمسکونی هستند.

اما در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ (آخرین آمار رسمی) نیز در مجموع ۹۰ هزار و ۷۹۸ پروانه ساختمانی در مناطق شهری کشور صادر شده که نسبت به صدور نزدیک به ۱۲۶ هزار پروانه ساختمانی در ۹ ماهه سال ۱۳۹۹ کاهش ۲۸ درصدی را نشان می‌دهد.

توجه داشته باشیم در سال ۱۴۰۰ محدودیت های کرونایی و تعطیلی های کرونایی بسیار کمتر از سال ۱۳۹۹ بوده و کاهش ۲۸ درصدی ساخت و ساز اصلا خبر خوبی برای بازاری که تشنه عرضه بوده، نیست.

صدور ۳۵۰ هزار پروانه ساختمانی بی دوام!

یکی از نکات قابل تامل در آمار‌هایی که مرکز آمار ایران به تازگی منتشر کرده، اعطای پروانه ساختمانی به ساختمان هایی است که فاقد ایمنی لازم هستند.

قبل از اینکه به آمار و ارقام این بخش بپردازیم، لازم است قدری درخصوص تعاریف مرکز آمار ایران از ساختمان های بادوام و بی دوام بحث کنیم. طبق تعاریف موجود در نظام مهندسی، واحد‌های مسکونی بادوام در پروانه های احداث ساختمان مسکونی به واحد‌هایی اطلاق می شود که اسکلت ساختمان آن ها بتن آرمه یا فلزی باشد.

این درحالی است که واحد‌های نیمه بادوام به واحد‌هایی اطلاق می شود که مصالح مورد استفاده در ساختمان آن ها به ترتیب آجر یا سنگ و آهن، آجر یا سنگ و چوب، بلوک سیمانی، تمام آجر یا سنگ و آجر و درنهایت تمام چوب باشد و واحد‌های مسکونی کم دوام نیز واحد‌هایی هستند که مصالح مورد استفاده در ساختمان آنها شامل مصالحی نظیر خشت و چوب و خشت و گل باشد.

بررسی تعداد واحد‌های مسکونی برحسب دوام ساختمان در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ نشان می دهد که هرساله بیش از ۹۲ درصد این واحد‌ها دارای ساختمان های بادوام بوده اند و حدود هفت درصد این ساختمان ها نیز نیمه بادوام بوده اند.

طبق این آمار‌ها طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ سالانه ۳۵ هزار پروانه ساختمانی و در مجموع طی این دوره ۳۵۰ هزار و ۳۲۷ پروانه ساختمانی فاقد ایمنی در مناطق شهری کشور برای احداث ساختمان صادر شده است. در ارتباط با ساختمان های کم دوام نیز از سال ۱۳۹۴ به بعد شاهد عدم صدور پروانه ساخت برای اینگونه ساختمان ها بوده ایم.

بین سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ به‌طور متوسط، سالانه حدود ۴۲۰ هزار واحد مسکونی در پروانه های احداث ساختمان های مسکونی با ساختمان بادوام پیش بینی شده است که اطلاعات نشان می دهد بین سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ این پیش بینی محقق نشده و تعداد پروانه های واحد مسکونی بادوام طی این سالها به مراتب کمتر از ۴۲۰ هزار واحد مسکونی بادوام بوده است.

این درحالی است که براساس اطلاعات سرشماری صورت گرفته در سال ۱۳۹۵، در حال حاضر بیش از ۶ میلیون واحد مسکونی نیمه بادوام و کم دوام در شهر‌های کشور وجود دارد که با فرض روند موجود صدور تعداد پروانه های واحد‌های مسکونی بادوام و وجود اراده در ارتباط با نوسازی واحد‌های غیرمقاوم، به بیش از ۱۴ سال زمان نیاز است تا تمام واحد‌های مسکونی در نقاط شهری کشور دارای ساختمان بادوام شوند.

همچنین درصد واحد‌های مسکونی معمولی بادوام (دارای اسکلت فلزی یا بتنی) طبق آخرین اطلاعات موجود در سال ۱۳۹۵، ۵۷ درصد است و این به آن معنی است که حدود ۴۳ درصد از واحد‌های مسکونی معمولی شامل واحد‌های نیمه بادوام و کم‌دوام است که برای کشوری همانند ایران که روی گسل های فعال زلزله قرار گرفته، وجود چنین آماری کمی نگران کننده خواهد بود و نیاز است که شهرداری های کشور نسبت به بهبود کیفیت مسکن در ایران اقدامات جدی تری اعمال کنند.

قوانین نظام مهندسی در حوزه ساخت و ساز

طبق ماده ۱۰۰ قانون شهرداری مالکان اراضی و املاک باید قبل از هر اقدام عمرانی یا تفکیک اراضی و شروع ساختمان از شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان، پروانه لازم را اخذ کنند.

در مرحله بعد مالک ساختمان باید مدارک فنی لازم شامل نقشه ها، محاسبات و مشخصات فنی ساختمان را طبق ماده دوم مقررات ملی ساختمان به شهرداری یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان تحویل دهد. مدارک فنی که برای بررسی و تایید ارائه می شوند باید شامل پلان ها، مقاطع، نماها، جزئیات، هرگونه محاسبات و سایر مستندات فنی لازم باشند.

در مرحله بعد شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان موظف هستند تمام مدارک فنی ساختمان و تاییدیه ها یا هرگونه مستندات لازم از جمله گزارش های مهندس ناظر و مجری، تاییدیه های کیفیت مصالح و اجزای به کار رفته در ساختمان و سایر موارد را که نشان دهنده انطباق مشخصات طرح و اجزای ساختمان با مقررات موجود در نظام مهندسی است، در نسخه های کامل به تعداد کافی نزد خود نگهداری کند.

همانطوری که در متن ماده ۱۰۰ قانون شهرداری آمده؛ ممکن است اشخاصی بدون اخذ پروانه مبادرت به احداث بنا کنند. ماموران واحد‌های ذیربط شهرداری با نام بازرسان ساختمانی یا ماموران نظارت ساختمانی وظیفه دارند در جریان احداث بنا به وسیله دارندگان پروانه کنترل و نظارت خود را اعمال کنند تا از احداث بنا برخلاف مفاد پروانه جلوگیری شود.

همچنین صدور پروانه ساخت مشروط به وجود تمامی شرایط لازم باشد و پس از احراز این موضوع پروانه ساختمانی صادر شود. در قانون برنامه پنجم توسعه این موضوع از سوی قانونگذار مورد‌ توجه قرار گرفته و از این ظرفیت استفاده شده است.

ماده ۱۶۸ قانون برنامه پنجم توسعه خاطرنشان می کند به منظور مقاوم سازی ساختمان ها و اصلاح الگوی مصرف به ویژه مصرف انرژی در بخش ساختمان و مسکن اقدام هایی در دو بند صورت گیرد.

طبق بند «الف» این ماده قانونی، شهرداری ها مکلفند نسبت به درج الزام رعایت مقررات ملی ساختمان در پروانه های ساختمانی اقدام کنند. صدور پایان کار برای واحد‌های احداث شده برمبنای این پروانه ها، منوط به رعایت کامل این مقررات است.

در بند «ب» این قانون مقرر شده صدور پروانه هرگونه ساختمان منوط به ارائه موافقت اصولی بیمه کیفیت ساختمان احداثی است. شرکت های بیمه مکلفند براساس بیمه نامه صادره درصورت ورود هرگونه خسارت طی ۱۰ سال به ساختمان احداثی، خسارت های وارده را ظرف سه ماه جبران کنند.

بیشتر بخوانید: برگ اعلام شروع عملیات ساختمانی چیست؟

دانشجو