پیش‌بینی وضعیت بازار مسکن تا پایان سال

به گزارش اخبار ساختمان، متوسط نرخ هر مترمربع واحد مسکونی آپارتمانی در آذر ماه ۱۳ میلیون و ۴۷۴ هزار تومان بوده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با متوسط نرخ ۹ میلیون و ۶۳۱ هزار تومان، نزدیک به ۴۰درصد افزایش و نسبت به ماه قبل با متوسط نرخ ۱۲ میلیون و ۶۱۷ هزار تومان، ۶.۸درصد افزایش را نشان می‌دهد.

این جدیدترین آماری است که از سوی دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی منتشر شده است؛ آماری که نشان می‌دهد بازار مسکن روندی برخلاف روند یک سال و نیم گذشته را در آذر ماه امسال تجربه کرده و تعداد معاملات در این بازار به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است. هر چند ثبت این جهش عملکردی پس از مدت‌ها سکون این امید را به وجود آورده که دوران سرد یکی از مهم‌ترین بازارها در اقتصاد ایران تمام شده اما بسیاری از کارشناسان برای چنین تفسیری صرف عملکرد یک ماه را کافی نمی‌دانند.

حسام‌الدین عقبایی، نایب‌رئیس اتحادیه مشاوران املاک نیز می‌گوید، دلایل ورود به یک رکود غیرتورمی آن‌قدر در بازار مسکن پرقدرت است که صرف عملکرد یک ماه و افزایش معاملات در مدتی محدود نمی‌تواند به این جمع‌بندی منجر شود که دوران رکود تمام شده و بازار رونقی جدید را تجربه خواهد کرد.

حامد مظاهریان، معاون وقت مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی در سال ۹۶ اعلام کرد که سهم مسکن در سرمایه و اشتغال‌زایی بسیار بالاست به‌طوری که سهم مسکن از تشکیل سرمایه ثابت ۳۰درصد، از اشتغال مستقیم ۱۲درصد، سهم مسکن در سبد هزینه خانوار ۳۰درصد و سهم مسکن در تولید ناخالص داخلی ۷درصد است. هر چند با تحولاتی که در سال‌های گذشته در اقتصاد ایران به وجود آمده احتمال تغییر در موقعیت این شاخص‌ها به‌خصوص در حوزه سهم مسکن از سبد هزینه خانوار وجود دارد اما با مبنا قرار دادن این اظهارات نقش مهم مسکن در اقتصاد ایران بیش از پیش خود را نشان می‌دهد.

باتوجه به اهمیت این بازار در عملکرد کلان اقتصادی کشور و البته نقش واسطه‌ای این بازار در فعال کردن بسیاری از حوزه‌های موازی با این بازار، در سال‌های گذشته

هر بار که صنعت ساختمان وارد رکود شده، این موضوع تاثیری جدی بر آمار رشد اقتصادی نهایی اقتصاد کشور داشته و هر بار که رونق به این بازار آمده، اقتصاد ایران عملکرد قابل دفاع‌تری در حوزه رشد اقتصادی به ثبت رسانده است.

مسکن در ۱۸ ماه گذشته

استقلال نسبی بازار مسکن از سیاست‌های اجرایی دولت و محوریت بخش خصوصی در آن باعث شده در سال‌های گذشته بسیاری از تحولاتی که در عرصه سیاستگذاری‌های دولتی رخ داده، مستقیما و در کوتاه‌مدت روی بازار مسکن تاثیر نگذارد. ثبات قیمتی چند ساله در بازار مسکن در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰، آن هم در دورانی که اقتصاد ایران تورمی بیش از ۳۰درصدی را تجربه می‌کرد، باعث شد قیمت‌ها در این بازار برای مدتی طولانی‌تر ثابت بماند.

این استقلال عملکرد اما در سال گذشته روندی معکوس را پشت‌سر گذاشت. بازار مسکن که برای چند سال ثبات نرخ و رکود نسبی را تجربه می‌کرد، همزمان با افزایش نرخ ارز و بالا رفتن دوباره نرخ تورم، روند افزایش نرخ شدیدی را آغاز کرد تا جایی که با عبور از نرخ تورم، سه برابر بیش از این نرخ افزایش یافت.

در شرایطی که دولت یازدهم تلاش کرده بود با افزایش سقف تسهیلات خرید مسکن به ۱۶۰ میلیون تومان، بخشی از فاصله میان قدرت خرید اقشار کم‌درآمد در بازار مسکن را جبران کند با افزایش قیمت‌ها، عملا این برنامه‌ها نیز بی‌نتیجه شد. برآوردهای مرکز آمار نشان می‌دهد که میانگین نرخ خرید یک متر واحد مسکونی در تهران ۱۳ میلیون تومان است و از این رو با تسهیلات فعلی بازار مسکن، تنها می‌توان در تهران ۱۲ متر خانه خرید.

حتی در صورتی که دولت بتواند بر فشار نقدینگی و تورم چیره شده و ریسک افزایش دوباره این تسهیلات را بپذیرد نیز احتمالا گره بزرگی از مشکلات امروز در این بازار باز نخواهد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که بازار مسکن در حدود یک سال حدودا صددرصد افزایش نرخ خانه و بیش از ۱۳۰درصد افزایش نرخ زمین را در تهران تجربه کرده و در چنین فضایی توقع حفظ قدرت خرید متقاضیان خانه و بازگشت رونق به این بازار قدری دشوار به نظر می‌رسد.

عملکرد عجیب در آذر

با وجود آنکه بسیاری از تحلیل‌ها از این حکایت می‌کرد که با حفظ شرایط فعلی، نمی‌توان توقع داشت که بازار مسکن از رکودی که به آن دچار شده خارج شود، اعلام آمارهای عملکرد این بازار در آذر ماه امسال نشان می‌دهد که افزایشی ۱۳۷درصدی در معاملات مسکن تهران به ثبت رسیده است. این در حالی است که در ماه‌های گذشته، همواره میزان خرید و فروش خانه، روندی کاهشی داشته و در تابستان امسال در قیاس با سال قبل بیش از ۵۰درصد کاهش معامله به ثبت رسیده بود. دیگر نکته قابل‌توجه از عملکرد بازار، به افزایش قیمت‌ها بازمی‌گردد.

پس از آنکه در سال ۹۷، نرخ مسکن رشدی چشمگیر داشت، در ماه‌های گذشته و تحت‌تاثیر کاهش تقاضا، قیمت‌ها یا ثابت مانده یا در بسیاری از ماه‌ها کاهش یافته است. این در حالی است که در آذر امسال، در کنار افزایش معاملات، قیمت‌ها نیز بیش از ۶درصد افزایش یافته‌اند و این موضوع سوال به وجود آمده را جدی‌تر مطرح می‌کند که آیا بازار مسکن آماده خروج از رکود می‌شود؟

دوام رکود

حسام‌الدین عقبایی، نایب‌رئیس اتحادیه مشاوران املاک درباره جدیدترین آمار منتشر شده از عملکرد بازار مسکن، می‌گوید: درکنار آنکه من تردیدهایی درباره این آمار دارم، باید درنظر داشت که بازار مسکن شرایطی خاص دارد و از بسیاری جهات قابل مقایسه با بازار ارز یا سکه نیست. در شرایطی که این بازارها نسبت به اتفاقات روز سریعا واکنش نشان می‌دهند، بازار مسکن معمولا دیر از اتفاقات تاثیر می‌گیرد، از این رو وقتی از ما می‌پرسیدند که امضای برجام یا خروج امریکا از این توافق چه تاثیری بر بازار مسکن خواهد گذاشت؟ تحلیل ما این بود که هیچ تاثیر مستقیمی میان این دو اتفاق به وجود نخواهد آمد.

او با بیان اینکه نمی‌توان تحلیل کلان از وضعیت بازار مسکن را از بررسی عملکرد این بازار در یک ماه به‌دست آورد، بیان کرد: کسانی که معتقدند با عملکرد آذر بازار مسکن از رکود خارج شده، یا شناختی از این بازار ندارند یا قصد دارند از عمد پیامی اشتباه را به بازار عرضه کنند.

اگر بنا بر تحلیل براساس یک ماه باشد، تمام ماه‌های گذشته و حتی عملکرد بازار در سه ماهه منتهی به آذر نشان می‌دهد که رکود ادامه‌دار بوده و شرایط برای رونق دوباره وجود ندارد. در تمامی سال‌های گذشته چه در دورانی که بازار رونق داشته و چه در شرایطی که رکود حکمفرما بوده، ماه‌هایی بوده‌اند که در آنها آماری متفاوت از عملکرد کلان بازار ثبت شده و این امر طبیعی است.

این کارشناس مسکن، با بیان اینکه عبور از رکود به معنای افزایش ساخت‌وساز و سرمایه‌گذاری در این بازار در کنار ترمیم قدرت خرید مردم است، توضیح داد: در ایران در طول یک سال حدودا یک میلیون ازدواج جدید به ثبت می‌رسد و اگر بنا باشد درخواست‌های بی‌جواب مانده سال‌های قبل را نیز به این آمار اضافه کنیم، میزان تولید مسکن بسیار کمتر از تقاضای فعال موجود در بازار است.

دولت اخیرا گفته در چارچوب طرح ملی مسکن، ۴۰۰ هزار واحد خانه جدید خواهد ساخت. اگر این واحدها به‌طور کامل تحویل شود، در پایان دو سال، تنها یک‌پنجم از نیاز واقعی موجود در بازار پاسخ دریافت کرده و باز هم تغییری کلان در این بخش به وجود نخواهد آمد. به گفته عقبایی، در شرایط فعلی رکود در بازار مسکن احتمالا تا پایان شهریور ۹۹ ادامه خواهد داشت و پس از آن باید دید آیا سیاست جدیدی در مسیر بهبود شرایط بازار در دستور کار قرار می‌گیرد یا باز هم رکود ادامه‌دار خواهد شد.

البته از دیدگاه او، بازار مسکن هنوز برای کاهش ۱۵درصدی قیمت‌ها جا دارد و این احتمال هست که بین ۱۰ تا ۱۵درصد دیگر نیز کاهش یابد.

فعالان بازار می‌گویند با کاهش فایل‌های نجومی در دفاتر املاک، شاهد گرم شدن بازار هستیم؛ به‌طوری که در نیمه اول آذر ماه تعداد قراردادهای شهر تهران حدود سه برابر شده و باتوجه به پیشران بودن بخش مسکن در رونق‌دهی به اقتصاد، این خبر خوبی برای کشور محسوب می‌شود. عملکرد خاص بازار مسکن در سال‌های گذشته باعث شده، تحلیل عملکرد این بازار در طولانی‌مدت کاری دشوار باشد. از این رو نه افزایش قابل‌توجه معاملات در آذر قابل پیش‌بینی بود و نه می‌توان به‌طور دقیق گفت که این عملکرد آیا در دی ماه نیز ادامه خواهد داشت یا خیر. آنچه مسلم به نظر می‌رسد افزایش قابل‌توجه قیمت‌ها در یک سال و نیم اخیر و به دنبال آن کاهش قابل‌توجه توان خرید اقشار متوسط و ضعیف جامعه در این بازار است و مشخص نیست راه‌حل برون‌رفت از این شرایط چه زمانی و چگونه تدوین می‌شود.

گسترش نیوز