تغییر سبک زندگی در سایه ی تغییر معماری
۱۶:۱۹ | ۱۳۹۸/۱۰/۲۹
به گزارش اخبار ساختمان، گاهی پدر و مادرها هم به کمک مان می آمدند و آن روز شیرین تر می شد. البته پدرها بیشتر روی پشت بام بودند و برف پارو می کردند و چه بسیار اتفاق افتاده بود که پشت بام همسایه را هم پارو می کردند، آخر آنها پیر بودند و پارو کردن برایشان سخت بود. مادرها هم دنیایی از دلگرمی بودند، چای داغ و شلغم و لبوی داغ هم دستپخت آنها بود. چرا دیگر آن روزها تکرار نمی شود؟ با اینکه در همان محل و کوچه زندگی می کنم و هستند تعدادی از بچه های آن موقع که حالا برای خودشان مردی شده اند اما حتی رمق یک سلام و احوالپرسی گرم هم دیده نمی شود.
لذت بردن بچه ها از چنان روزهایی خوشایند است اما حال که پا به سن گذاشته ام دوست دارم که نقش پدرم را در آن روزها بازی کنم. اما چه شده که دیگر شرایط برای آن سبک زندگی فراهم نیست؟
تغییر سبک زندگی در سایه ی تغییر معماری
آن روزها در محله ما خانه ها بیشتر یک طبقه بوند، همه حیاط داشتند. اگر چه جمعیت کوچه کم بود بود اما همه همدیگر را می شناختند. در چهار فصل سال تجربه روزهای خوب وجود داشت گویی همه اهل محل به طبیعت گره خورده بودند، اما حالا تعداد آدمهای کوچه بیشتر شده چون هر خانه قدیمی تبدیل به یک بلوک آپارتمان شده و بجای یک خانواده، چندین خانواده در هر قطعه زندگی می کنند، با این تفاوت که دیگر آن دوستی ها و محبتها در گوشه ذهن خاک می خورند و روز به روز سایه آپارتمان نشینی سایه اش روی آن روزهای خوب ییشتر و بیشتر می شود.
گلدان کوچکی که در گوشه آپارتمان های ماست؛ باغ کوچکی است که با ماشینی شدن زندگی و دور شدن از طبیعت، به این ابعاد کوچک تقلیل یافته و نشانه تعلق خاطر ساکنین آپارتمان به طبیعت است. موضوعاتی از این دست، به راحتی انعکاس باطن انسان را در فضا و مکان نشان می دهد.
تفاوت معماری قدیم و جدید
مهندس علیزاده، معمار و مسئول کمیسیون عمران شورای اسلامی کمالشهر می گوید: خانه های قدیمی حیاط داشتند، پنجره ها رو حیاط باز می شد و معمولا درخت و گلدان و حوضچه حیاط، چشم اندازی بود برای هر خانواده. به همین علت روحیه لطیف هم بیشتر به چشم می خورد اما امروزه با آپارتمانی شدن زندگی، ماشین بیشترین تاثیر را در زندگی شهروندان دارد و گویی اخلاق و رفتار شهروندان هم بیشتر با سبک ماشینی به پیش می رود.
وی در ادامه با اشاره به بخشهای مختلف ساختمان سازی می گوید: در ساختمانهای قدیمی مردم از نور طبیعی بیشتر بهره مند می شدند و در ساختمانهای جدید از نور لامپ. همین یک مورد خود نشان دهنده یکی از دلایل افزایش استفاده از انرژی و در نتیجه به هدر دادن منابع طبیعی است. پنجره مظهر ارتباط با بیرون است که در معماری قدیمی رو به حیاط باز می شد و در واقع در حریم هر خانه بود اما گاهی دیده می شود که در ساختمانهای امروزی روبه حریمی دیگر باز می شود که نشان از بیحیایی خانه دارد. البته گاهی مهندسان و معماران نیز به این اصول توجه نمی کنند و بر ساکنان خانه نمی توان ایراد گرفت چرا که پنجره بدل از چشم یک بناست و باید معماران و طراحان ساختمانهای جدید بیش از این توجه کنند.
علیزاده در بخش دیگری به نمای ساختمانها اشاره کرده و می گوید: نمای یک ساختمان، خوی تکبر و تفاخر، یا تواضع و متانت معمار و صاحبان خانه را می نمایاند. البته متاسفانه آنچه امروز در شهر دیده می شود تقلید نمای ساختمانها از معماری کشورهای دیگر است که خود در تغییر رفتار شهروندان موثر است و به نوعی موجب تغییرات فرهنگی را نیز به دنبال داشته است.
اندرون خانه
معماری داخلی یک خانه، بیانگر تجمل و اشرافی گری و یا بالعکس از سادگی، خلوص، صمیمیت، پاکیزگی و حتی ایمان ساکنین آن سخن می گوید.
مکان زندگی انسان، آیینه ای است که بی پرده ضمیر باطن انسان را به نمایش می گذارد؛ چرا که مکان پیرامونی انسان، تبلور درون اوست. البته میان انسان و محیط او رابطه ای دوسویه در جریان است. انسان هم تاثیرگذار بر محیط است و هم متاثر! تا آنجا که حتی مکان از انسان شرافت می یابد، تا آنجا که گفته اند "شرف المکان بالمکین".
این سخن، از نسبت میان معماری و سبک زندگی، رمزگشایی می کند. اما از سویی برای درك رابطه معماری و سبك زندگی می باید نسبت میان فرهنگ، تمدن و معماری را مورد توجه قرار دهیم.
مصرف گرایی، تجمل های کاذب از انسانهای امروزی، چهره ای متفاوت از گذشته ساخته اند و همین تغییر در زندگی موجب تغییر در اخلاق و روابط اجتماعی شهروندان نیز شده است. و این گونه کم کم فرهنگ شهر تغییر پیدا کرده است.
فرهنگ، روح حاکم بر شهر
فرهنگ روح حاکم بر شهر است و بنابراین تمدن و شهر، جسدی برای فرهنگ اند و شهرها مکان تبلور فرهنگ و اندیشه مردم آن شهر.
مهم تر آن که نسبت عکسِ این رابطه نیز برقرار است، به طوری که اگر در یک شهر بیگانه ساکن شویم و آنجا زندگی کنیم، به تدریج واجد فرهنگی میشویم که آن شهر و آن معماری در سایه و زمینهی آن ساخته شده است. لذا معماری هم آئینه ایست که چهره باطنی یک قوم در آن منعکس می شود و هم ظرف زندگی که شیوه ی زندگی را به انسان تحمیل می نماید.
این امر، پاسخی است روشن، به این پرسش که به راستی چرا برای شناخت فرهنگ و شیوه ی زندگی مردمان گذشته، به سراغ معماری آنها و بناهای برجای مانده از آنان می رویم؟
مهندس محمدی، کارشناس رسمی ابنیه در این باره می گوید: علاوه بر ساکنین یک بنا، درونیات معمار آن نیز به سادگی در پیکره ی آن بروز می یابد. معماری که دیدگان خود را بر نامحرم می بندد و رفتاری مبتنی بر حیا و حریم دارد، به طور طبیعی بنایی را که معماری می کند نیز، براساس حدود و حریم و عفاف و عدم اِشرافیت می سازد. حال آنکه معماری عریان و برهنه که مشرف بر حریم خصوصی دیگران نیز هست، تنها با دستان معمارانی به خط و بنا بدل شده است که خود آنها قائل به حریم و حدود و قیود شرع و عفت و حیا نیستند!
وی می گوید: تنها راه اصلاح معماری، اصلاح معمار است. بنابراین نقش آموزش می تواند به عنوان یک عامل مهم در معاری تجلی پیدا کند.
محمدی در ادامه می افزاید: پس اگر یک شهر آشفته را ببینیم دو مساله به ذهن متبادر می شود. یکی، آن که این آشفتگی و معماری بی قواره، حاصل ذهن و زندگی آشفته مردمان آن است و دوم اینکه زندگی در این شهر آشفته باعث زندگی آشفته می شود. لذا "شهر زیبا، اندیشه زیبا می آفریند".
هنر و ساختمان
"هنر" بهترین ابزار برای ایجاد و حفظ، گسترش و در نهایت صدور سبک زندگی است و در میان هنرها، معماری به دلیل القاء و تحمیل سبک زندگی به مخاطبان خود، از موثرترین این ابزار است.
انسان در فضای ساخته شده زندگی می كند، فضای معماری، فضای شهری و... . به هر تقدیر زندگی در یك شهر یعنی زندگی در فضاهای معماری و شهرسازی؛ و شهرنشینان در تمام ساعات شبانه روز ناگزیر از فضای معماری هستند. بدین ترتیب ساحت معماری ساحت همه اوقات و ایام و همزاد و سایه مردمان شهر است و لحظه ای آن ها را از این هنر، تنها نمی گذارد. پس هنر معماری بیشترین اوقات را با شهرنشینان سپری می كند و از این رو بیشترین تاثیر و تاثر را بر احوالاتشان می گذارد.
از سوی دیگر زیستن در فضای معماری، به مانند پذیرش سیطره ی فضا بر انسان است. فضای معماری بر انسان سیطره دارد و رفتار فیزیكی و نهایتا ذهنی مخاطب خود را به سیطره و كنترل خود در می آورد. به او مدام القا می كند كه كجا بخوابد، كجا بنشیند، چه چیز را و از چه زاویه ای ببیند و كجا غذا تناول كند، كجا و در چه فضایی كار كند ؟
به همین روال هر كدام از مكان هایی كه در آن زندگی می کند، در هنر معماری، میزان رنگ، نور، صدا، بافت و... آن مشخص و مهندسی شده است و هر مقدار از متغیرهای مذکور كه عناصر بصری هستند، تاثیر بصری و روانی خاصی به مخاطب خود القا می كند و انسان را در تمام عمر، متاثر این احوالات قرار می دهد.
چشم ها را باید شست
به راستی معماری و شهرسازی امروز چگونه می تواند پاسخی به نیازهای انسان آرمانی و سبک زندگی او باشد؟ چه کسی یا کسانی مسئول ساخت و ساز ساختمانهایی ناهمگون با فرهنگ ایرانی هستند؟
به راستی چه موقع با این باور خواهیم رسید که برای بهتر زیستن باید به هنر معماری باید نگاه دوباره ای داشته باشیم؟
صداوسیما
