علت ریزش اسکلت‌های ساختمانی چیست؟

به گزارش اخبار ساختمان، پنجشنبه، ۲ بهمن‌ماه همزمان با وزش باد شدید در مشهد ویدئوها و عکس‌هایی از ریزش اسکلت‌های ساختمانی در فضای مجازی منتشر شد که احساس ترس و خطر را در دل هر بیننده‌ای ایجاد می‌کرد.

به گفته مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی مشهد طی وزش باد شدید در آن روز ایمن‌سازی اسکلت خطری ساختمان ۳۵ مورد انجام شده است.

خوشبختانه براساس اخبار در ریزش این اسکلت‌ها خسارت جانی اتفاق نیفتاده، اما سوال اینجاست که چرا اسکلت‌های ساختمانی ما باید آنقدر سست باشند که با یک باد فرو بریزند و جان افراد را در معرض خطر قرار دهند؟

رضا صالحی در خصوص علت ریزش اسکلت‌های فولادی و عدم استحکام آنان در برابر نیروی باد و طوفان اظهار کرد: در شهر و کشور ما جرثقیل هزینه بالایی دارد و حق‌الزحمه جرثقیل به صورت ساعتی محاسبه می‌شود. وقتی جرثقیل پای کار می‌آید و اسکلت یک ساختمان را علم می‌کند، جوشکاران با استفاده از خال‌جوش تیرها و ستون‌ها را به یکدیگر اتصال می‌دهند تا جرثقیل را زودتر آزاد کرده و هزینه بیشتری پرداخت نکنند. پس از پایان کار جرثقیل، جوشکار باز می‌گردد و اتصالات تیرها و ستون‌ها را به خوبی جوش می‌دهد. به همین دلیل سازه در هنگام بنا شدن از مقاومت کافی برخوردار نیست و اگر در همان موقع طوفان و بادی شدیدی رخ دهد ممکن است اتفاقات ناگواری برای سازه به وجود آید.

وی افزود: با توجه به اوضاع اقتصادی و گرانی‌ها نمی‌توان به این موضوع ایراد گرفت. از همین رو در اکثر پروژه‌ها انجام خال‌جوش توسط جوشکار و آزاد کردن سریع‌تر جرثقیل ایرادی ندارد، اما پس از اتصال اولیه تیر و ستون‌ها، کارگر و جوشکار نباید کار را به حال خود رها و چند روز بعد کار را تکمیل کنند.

عضو هیأت علمی گروه عمران دانشگاه اقبال لاهوری مشهد خاطرنشان کرد: مجریان پیش از اجرای کار حتما باید وضعیت آب و هوایی را برای روزی که می‌خواهند اسکلت پیاده کنند، رصد کنند تا پس از آزاد کردن جرثقیل و اتصال اسکلت به صورت خال‌جوش در حین تکمیل کار توسط کارگران و جوشکاران طوفان نیاید.

صالحی گفت: در خیلی از اوقات مشاهده کرده‌ام که در روز چهارشنبه اسکلت را پیاده می‌کنند. پنجشنبه و جمعه هم تعطیل است و جوشکار در روز شنبه می‌خواهد کار را تمام کنند و در همان دو روزی که کارگاه تعطیل است و کار اتصالات اسکلت به خوبی انجام نشده اتفاق ناگواری رخ می‌دهد. زمانی که می‌خواهند اسکلت را پیاده کنند، باید گزارش هواشناسی را در شرح گزارش کار به صورت مکتوب ارائه کنند. به خصوص در شهری مانند مشهد که وضعیت آب و هوایی پایداری ندارد.

وی یادآور شد: سازه‌ای که بنا می‌شود باید بتواند یک سری از بارهایی مانند بار زلزله، بار مرده و بار زنده را تحمل کند. منظور از بار مرده بار اجزای سازه مانند تیر و ستون، دیوارها و سقف‌ها است و بار زنده نیز شامل بارهایی که قابل جابه‌جایی هستند، می‌شود. مانند وزنی که به ساختمان وارد می‌شود، مبلمان، حضور انسان‌ها در داخل ساختمان و... .

این مهندس عمران عنوان کرد: بار سازه در برابر تمام این بارها باید محاسبه شود. در این میان بارهایی در حین ساخت یک سازه به آن وارد می‌شود که خیلی از اوقات در محاسبات مهجور است، در صورتی که در آیین‌نامه، محاسبه این بارها تاکید شده است. بارهای در حین ساخت یعنی زمانی که اسکلت هنوز برپا نشده است و در طول ۵۰ سال عمر مفید ساختمان آن‌ بارها را نخواهیم داشت؛ مانند بار باد، قالب‌بندی سقف‌ها، کارگر، موتورجوش و بار ناشی از لوله‌هایی که باعث پمپ بتن می‌شود. تمام این بارها در حین ساخت وجود دارد و پس از بنا شدن سازه دیگر وجود ندارد. مهندسین زمانی که سازه را طراحی می‌کنند باید به بارهای در حین ساخت توجه کنند و در تمام محسابات خود آن را لحاظ کنند.

صالحی در خصوص نحوه نظارت مهندسین ناظر بر پروژه‌ها بیان کرد: عاملی که باعث سست شدن نظارت‌ها شده و فقط مهر و امضاء مهندسین ناظر پای پروژه‌ها باشد، بیمه‌های مسئولیت بدنی است. این بیمه‌ها باعث شده نظارت‌ها و اجراها سست‌تر شود. امیدوارم مهندسین ناظر، مجری و محاسب بدانند که هیچ بیمه‌ای در دنیا نمی‌تواند رافع مسئولیت‌های شخص بیمه شونده باشد. یعنی نمی‌توانیم سنگین‌ترین بیمه را برای ماشین خود بگیریم و در یک خیابان یک طرفه با سرعت غیرمجاز و به طور ممنوع رانندگی کرده و انسانی را از بین ببریم و بگوییم که بیمه داریم.

وی اضافه کرد: بیمه در صورتی ما را تحت پوشش قرار می‌دهد که به مسئولیت خود عمل کرده باشیم و اتفاق ناخواسته‌ای رخ داده باشد. نمی‌توانیم صرفا به دلیل تحت پوشش قرار داشتن بیمه از مسئولیت‌های خود سرپیچی کنیم. باید بدانیم که وقتی یک اسکلت سازه‌ای ‌را در فصل زمستان و در هوای طوفانی با خال‌جوش اتصال می‌دهیم هیچ بیمه‌ای ما را تحت پوشش قرار نمی‌دهد و اگر هم پوشش دهد تخلف کرده است.

عضو هیأت علمی گروه عمران دانشگاه اقبال لاهوری مشهد با اشاره به مفاد آیین‌نامه‌ مقررات ملی ساختمان ایران تصریح کرد: ۲۲ مبحث در مقررات ملی ساختمان داریم که هر مبحث یک گوشه‌ای از کار ساخت‌وساز را پوشش می‌دهد؛ به عنوان مثال مبحث نهم به طراحی و ساخت سازه‌های بتنی، مبحث دهم به طراحی و ساخت سازه‌های فولای، مبحث ششم به بارهای وارده به سازه و مبحث دوازدهم به شرایط ایمنی و حفاظت کارگاه مربوط می‌شود.

صالحی افزود: باید فرهنگ‌سازی کرده و به مجری پروژه‌ای که در حال انجام است تاکید کنیم که مبحث شماره ۱۲ را مطالعه کرده و در اختیار سایر کارگران قرار دهد. حتی اگر این مبحث هم مطالعه نشود اما در اختیار کارگران و مجریان پروژه قرار گیرد به آرامی باعث فرهنگ سازی شده و رعایت اصول ایمنی و حفاظت کار در کارگاه‌های ما جا خواهد افتاد. همچنین آیین‌نامه‌ای داریم که به نام آیین‌نامه حفاظتی کارگاهی ساختمانی که به طور کامل به این موضوعات اشاره کرده است؛ به عنوان مثال به طور دقیق در این آیین‌نامه ذکر شده که در مکان‌هایی که پرتگاه‌ها داریم چگونه نرده‌های حفاظتی موقت ایجاد کنیم. در مواقع برف، باران و طوفان چگونه حفاظت کارگاه را رعایت کنیم.

وی در پایان تاکید کرد: هر انسانی در هر مسند، قدرت و جایگاه اجتماعی خود در یک روزهایی مورد آزمون قرار می‌گیرد؛ مانند روزهای کرونایی حال حاضر که کادر درمان مورد آزمون قرار گرفته‌اند و از امتحان خود سربلند خارج شده‌اند. جامعه مهندسین نیز بدانند که یک روزی مانند روزی که در مشهد طوفان و یا زلزله پنج ریشتری می‌آید، ازمون می‌دهند. همانطور که جامعه پزشکی از آزمون خود سربلند خارج شدند امیدوارم مهندسین نیز از آزمون‌های خود سربلند خارج شوند. تا وقتی ویدئوهایی در فضای مجازی از ریزش اسکلت ساختمان پخش می‌شود، به عنوان مهندس عمران و مدرس دانشگاه از این موضوع ناراحت نشویم و بتوانیم سر خود را بالا بگیریم.

ایسنا