محله‌های عمودی و معضلی به نام فرهنگ

به گزارش اخبار ساختمان، سال‌هاست که با افزایش جمعیت و به دنبال آن کاهش قدرت خرید مردم، خانه‌های کوچک و بزرگ با حیاط‌های پردرخت، رفته رفته جای خود را به آپارتمان ها و آسمانخراش‌ها داده است و اکنون در بسیاری از محله های اصفهان نیز پنجره را که باز کنی، دیگر خبری از طبیعت زنده نیست و تا چشم کار می‌کند تنها منظره آپارتمان‌های کناری پیداست.

زندگی در دنیای مدرن، سبک جدیدی از زندگی را به افراد تحمیل کرده که یکی از پرچالش ترین آنها، آپارتمان نشینی است که فرهنگ آن از دنیای مدرن وارد جامعه ما شده که متاسفانه هنوز الگوهای رفتاری بهره‌مندی از آن نهادینه نشده است.

گرانی زمین و خشونت‌های انتخاب اجباری

احسان آقابابایی، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، اصطلاح فرهنگ آپارتمان نشینی را برای این واژه کلان و کلی دانست و اظهار کرد: واژه درست برای این موضوع، خرده فرهنگ آپارتمان نشینی است همانگونه که برای حاشیه نشینی یا رفتار جوانان نیز اصطلاح خرده فرهنگ کاربرد درست تری دارد.

وی بهترین زمان برای آموزش خرده فرهنگ آپارتمان نشینی را از دوران کودکی افراد دانست و گفت: هر شهروند باید از سال های اولیه عمر و همزمان با زبان آموزی، یاد بگیرد که در قبال افرادی که در یک مجتمع با او زندگی می کنند، چه حقوقی دارد و چگونه باید رفتار کند به عبارت دیگر این خرده فرهنگ باید از دوران کودکی درونی شود.

آقا بابایی با بیان اینکه پدیده آپارتمان نشینی چند سال قبل از انقلاب برای بخش های محدودی از جامعه آغاز شد، افزود: بعد از انقلاب و از اواخر دهه 70 و به ویژه طی دو دهه اخیر این پدیده رشد سریعی گرفت و بسیاری از خانواده ها به دلیل کمبود فضا و گرانی زمین، ناچار شدند به جای زندگی در خانه های افقی، در خانه های عمودی زندگی کنند.

این جامعه شناس نخستین دلیل مشکلات آپارتمان نشینان را ناآشنایی افراد با قواعد و قوانین این سبک از زندگی عنوان کرد و گفت: بیشتر افرادی که تشکیل خانواده می دهند و زندگی آپارتمانی را انتخاب می کنند، کودکی و دوران رشد خود را در خانه های ویلایی گذرانده‌اند و وقتی در سنین بالاتر وارد محله های عمودی می شوند، از چارچوب های رفتاری آن بی خبرند.

در آرزوی خانه‌های ویلایی

وی با اشاره به اینکه خرده فرهنگ آپارتمان نشینی حتی به نسل بعد نیز درست آموزش داده نمی شود، افزود: نسل بعد نیز شاهد چالش ها و معضلات خانواده خود با همسایگان هستند و فرصت آشنایی با اصول و قوانین خرده فرهنگ آپارتمان نشینی را ندارند، به همین دلیل ممکن است نسل بعد و حتی نسل های بعد از ما نیز با معضلات زندگی آپارتمان نشینی دست به گریبان شوند.

آقابابایی درباره ویژگی های زندگی آپارتمان نشینی در فرهنگ اصفهان، توضیح داد: فرهنگ اصفهان به صورت سنتی، زندگی در خانه های حیاط دار را ترجیح می دهند، چراکه این خانه ها برای بچه ها و بزرگترها آزادی بیشتری فراهم می کند، اما مساله تورم و گرانی مسکن باعث می شود نتوانند به این آرزو دست یابند و همواره این احساس را دارند که با زندگی در آپارتمان، در یک قوطی کبریت گرفتار شده اند.

وی، تحمیلی و اجباری بودن زندگی آپارتمان نشینی را یکی از دلایل اصلی ایجاد خشونت برای ساکنان محله های عمودی دانست و تاکید کرد: این سرخوردگی خود را در خشونت های رفتاری یا کلامی در روابط با همسایگان نشان می دهد و علاوه بر آن، خرده فرهنگ آپارتمان نشینی که زاییده زندگی در یک دنیای مدرن است با زندگی سنتی اصفهانی ها که عادت به رفت وآمدهای خانوادگی بسیار و رفتارهایی مانند بلند صحبت کردن و ... دارند، همخوانی ندارد و اگر از این افراد نظرسنجی شود، به طور حتم 90 درصد آپارتمان نشینان می گویند که اگر هزینه خرید خانه ویلایی و حیاط دار را داشتند، در آپارتمان زندگی نمی کردند.

مشکلی که یک شبه حل نخواهد شد

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان در پاسخ به اینکه آیا برای کشمکش همیشگی شهروندان آپارتمان نشین بر سر پرداخت حق شارژ یا انتخاب جای پارک و ... می توان نقطه پایانی ترسیم کرد؟ گفت: هیچ مشکلی بدون راه حل نیست، اما حل تعارض در بین افرادی که با خرده فرهنگ آپارتمان نشینی درگیر هستند کاری بلندمدت و زمان بر است و یک شبه به نتیجه نخواهد رسید، برای این منظور باید به کودکان در مهدهای کودک و مدارس آموخت که چگونه باید قوانین و مقررات زندگی آپارتمان نشینی و مدرن را رعایت کنند تا خود و دیگر شهروندان که در محله های عمودی زندگی می کنند، کمتر دچار چالش شوند.

رییس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان نیز با اشاره به رشد شتابان شهرنشینی، گفت: زمانی بود شهرها در گستره افقی رشد می کردند و هر کس، کنار دیگری خانه ای می ساخت، اما از زمانی با غلبه ظرفیت ها و محدودیت های اقلیمی بر مکان، شهرها دیگر نمی توانستند از عهده پذیرش جمعیت جدید تازه بر آیند و به همین دلیل مردم مجبور شدند خانه هایشان را روی هم بسازند و ارتفاع شکل گرفت.

برنامه‌های آموزشی برای محله های عمودی

احمد رضایی شکل گیری محله های عمودی در شهر را نیازمند برنامه های جدید برای ارائه خدمات شهری به آنها دانست و افزود: تا پیش از این 50 تا 100 خانه دور هم جمع می شدند و یک محله را تشکیل می دادند، اما اکنون مجتمع های آپارتمانی به صورت عمودی ساخته شده و بیش از 200 تا 300 خانوار را در خود جا داده اند که اینها نشان دهنده ظرفیت بیشتر محله های جدید و آپارتمانی نسبت به بافت قدیم است.

وی فرهنگ آپارتمان نشینی را سلسله قوانین و مقررات زندگی در آپارتمان ها و مجتمع های مسکونی تعریف کرد و گفت: وقتی مردم از سبک زندگی قدیم وارد آپارتمان می شوند باید این قوانین و مقررات جدید را رعایت کنند تا بتوانند در کنار شهروندان دیگر با آرامش زندگی کنند.

وی با اشاره به طراحی برنامه های فرهنگی برای محله های عمودی در اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری، ادامه داد: برنامه هایی که برای چنین محله هایی تدوین شده از دو دیدگاه کلی به موضوع نگریسته است. نخست کلونی ها و تجمع جمعیت شهروندانی که نیاز به برنامه های ویژه فرهنگی و شهروندی دارند و دومین محور درباره قوانین و مقرراتی است که آپارتمان نشینان باید از آنها آگاه باشند تا هم رعایت کنند و هم از پایمال شدن حقوقشان توسط افراد دیگر جلوگیری کنند.

جای خالی مرجعی برای رسیدگی به مشکلات

این کارشناس فرهنگی از اجرای دو دسته برنامه فرهنگ شهروندی در محله های عمودی خبر داد و گفت: یک دسته، برنامه هایی که همه شهروندان باید از آنها باخبر باشند مانند موضوعاتی که به آتش نشانی، فضای سبز، راهنمایی و رانندگی، ایمنی، و اورژانس مربوط می شود و دسته دوم نیازها، درباره حقوق شهروندانی است که در آپارتمان زندگی می کنند که در این بخش کارگاه ها و جلسات ویژه ای برای آپارتمان نشینان برگزار می کنیم تا از حقوق خود و همسایگانشان باخبر شوند.

رئیس اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان ادامه داد: از اول تابستان امسال تاکنون بیش از 64 برنامه با موضوع فرهنگ آپارتمان نشینی در محله های عمودی شهر اجرا شده و خوشبختانه شهروندان نیز از این برنامه ها بسیار استقبال کرده‌اند.

وی با اشاره به اینکه هنوز جای خالی فرهنگ آپارتمان نشینی در محله های عمودی اصفهان احساس می شود، گفت: درباره اینکه چه کسی باید عهده دار رسیدگی به مشکلات آپارتمان نشینان باشد، هنوز جای اختلاف است و نیاز به مرکز مشاوره ای برای ساکنان آپارتمان های کوچک و بزرگ شهر که ساکنان آنها با یکدیگر دچار اختلاف هستند، به شدت احساس می شود، البته در حال حاضر این افراد امکان مراجعه به شوراهای حل اختلاف و پیگیری شکایت خود را دارند، اما بسیاری از آپارتمان نشینان نمی دانند که در صورت نادیده گرفتن حقوق همسایه ها، امکان شکایت و پیگیری برای آنها وجود دارد.

ایسنا