ترکیب فرهنگ بومی و نیاز روز در معماری با عبدالرضا کلاهی
۱۵:۳۳ | ۱۴۰۳/۰۳/۰۴
به گزارش اخبار ساختمان، معماری، تنها هنر ساخت نیست؛ بلكه زبان گفت‌وگو با محیط، مردم و روزگار است. در جهانی كه روندهای طراحی معماری، گاه از بافت فرهنگی و نیاز واقعی مردم فاصله می‌گیرند، معمارانی هستند كه هنوز به فلسفه‌ی « پاسخگویی » در معماری باور دارند. پاسخ به اقلیم، فرهنگ، كاركرد و تجربه‌ی زیسته‌ی انسان‌ها
عبدالرضا كلاهی، مهندس و مدیر پروژه‌های متعدد عمرانی، از جمله افرادی است كه معتقد است هر پروژه باید انعكاسی از نیاز و هویت همان منطقه باشد. نمود این باور را می‌توان در تمام آثار کلاهی به تماشا نشست. او درهمه کارهایش از طراحی و ساخت ویلا در سرزمینی کوهستانی گرفته تا بازسازی آپارتمان‌های مدرن در منطقه‌ی ١ تهران تلاش كرده معماری را از حالت تكرار خارج كند و به آن معنا، شخصیت و عملكرد واقعی ببخشد. در تمام کارهای وی روایتی را به تماشا می‌نشینید که در قالب معماری بیان شده‌اند.
در این مصاحبه، درباره‌ی نگاه فرهنگی، توجه به بستر اجتماعی و تلاش برای خلق معماری هوشمند و پاسخگو، با او گفت‌وگو كرده‌ایم.
سؤال :آقای كلاهی، شما گفته‌اید كه معماری بدون توجه به فرهنگ منطقه، معماری ناقصی است. منظورتان از این جمله چیست ؟
پاسخ:
هر منطقه، هر شهر، حتی هر محله، فرهنگ و هویت خاص خودش رو داره. وقتی ساختمانی رو طراحی می‌كنیم، نباید فقط به نقشه و نما فكر كنیم؛ باید به آدم‌هایی فكر كنیم كه قراره در اون فضا زندگی كنن. نمیشه طراحی‌هایی كه برای یك منطقه ساحلی مناسبه، همون رو در فضای كوهستانی یا بافت تاریخی پیاده كرد. نباید فرد وقتی از یک فضا و محیط وارد یک بنا می‌شه، حس کنه، به طور کلی از بافت محیطی بیرون کنده شده و وارد یک فضای بی‌جان و بی‌روح شده. من معتقدم طراحی خوب، اونیه كه به نیازهای خاص همون مكان چه از نظر زیبایی‌شناسی، چه از نظر كاركرد و چه از نظر روانشناسی فضا پاسخ بده. یا به عبارتی بنا باید با محیط هارمونی داشته باشه.
سؤال :شما تجربه طراحی برای كارفرمایان دو تابعیتی را هم دارید. این موضوع چه تفاوت‌هایی در فرآیند طراحی ایجاد می‌كند؟
پاسخ:
كار با كارفرمایان دو تابعیتی همیشه چالش برانگیز و البته بسیار آموزنده است. این افراد اغلب دیدگاه بین‌المللی‌تری دارن، با استانداردهای روز دنیا آشنا هستن و به همین دلایل سطح انتظاراتشون بالاست. این دسته از کارفرماها در عین حال، که به دانش و تکنولوژی و معماری مدرن علاقه‌مند هستن، به ریشه‌های فرهنگی و خانوادگیشون هم متصلند. همین باعث می‌شه نیاز مشتری، از یک ساختمان به یک هویت با معنا تغییر پیدا کنه و ما مجبور بشیم تركیب این دو نگاه جهانی و بومی رو در کارها ارائه بدیم. در نتیجه، ما طراحی‌هایی ارائه میدیم که هم مدرن و نوآورانه باشند و هم اصالت داشته باشند . در نهایت معمولاً ما در چندین مرحله طراحی‌ها رو با رندرهای دقیق بهبود میدیم، تا مطمئن بشیم طراحی نهایی واقعاً با ذهنیت و نیاز كارفرما منطبق هست. معمولا هم کارفرماها از نتیجه کار راضی هستند و همین مدل طراحی امضای کار ما شده و باعث شده تا کارفرماهای این چنینی ما رو به دیگران معرفی کنند و یا برای پروژه‌های بعدی دوباره ما رو انتخاب کنند.
سؤال :پروژه‌های نوسازی شما، به خصوص در منطقه ١ تهران، از چه رویكردی پیروی می‌كنند؟
پاسخ:
در این پروژه‌ها، بافت محله و ارزش ملك برای كارفرما بسیار مهمه. ما سعی می‌كنیم بدون تخریب كامل هویت ساختمان، اون رو به روز كنیم. استفاده از متریال‌های نو، نورپردازی مدرن، افزایش راندمان انرژی و اضافه كردن امكانات هوشمند از جمله كارهایی هست كه در این پروژه‌ها انجام میدیم. گاهی پروژه فقط بازسازی نیست؛ بلكه تعریف دوباره‌ی شخصیت یك ساختمان قدیمی برای ادامه‌ی حیاتشه. انگار که به یک مریض بدحال کمک می‌کنیم تا دوباره بتونه سرپا بشه و زندگی جدیدی رو شروع کنه.
سؤال :چه ابزارها یا تكنولوژی‌هایی به شما كمك می‌كنن تا معماری پاسخگو رو اجرا كنید؟
پاسخ:
امروز طراحی بدون نرم‌افزارهای تخصصی ممكن نیست. ما از ابزارهایی مثل Rhino و Revit برای طراحی سه بعدی استفاده می‌كنیم. با این‌ها می‌تونیم به صورت بصری، فضاها رو برای كارفرما شبیه سازی كنیم و خیلی سریع بازخورد بگیریم. از طرف دیگه، در اجرای پروژه هم از سیستم‌های هوشمند مثل كنترل دمای بازشوها، آكوستیك سازی و انرژی خورشیدی بهره می‌بریم. تكنولوژی كمك میكنه طراحی فقط روی كاغذ نمونه، بلكه در عمل هم پاسخگو باشه.
سؤال :شما گفته اید كه معماری باید تلفیقی از عملكرد، زیبایی و فرهنگ باشه. آیا می‌تونید مثالی از پروژه‌ای بزنید كه این سه رو تركیب كرده باشید؟
پاسخ:
بله، مدرسه‌ی بین‌المللی‌ای كه در مدت كوتاهی طراحی و اجرا كردیم، مثال خوبیه. در ساخت این مدرسه هم باید استانداردهای بین‌المللی آموزشی رعایت می‌شد و هم بافت آن از فرهنگ منطقه نباید دور می‌شد. زمان زیادی هم برای تحویل پروژه نداشتیم.ما تونستیم با طراحی مدولار، استفاده از مصالح سبك و تركیب رنگ‌های مناسب برای كودكان، فضایی کاربردی بسازیم كه در عین این که تمام استانداردهای بین المللی رو داشت، برای کودکان جذاب بود و با بافت منطقه و سبک زندگی ساکنان اون محیط هم خوانی داشت.
سؤال :در مورد پروژه‌های راهسازی و علائم جاده‌ای، آیا همین نگاه فرهنگی هم وجود داره؟
پاسخ:
قطعاً. حتی در طراحی المان‌های جاده‌ای هم باید به اقلیم، وضوح بصری، و فرهنگ رانندگی منطقه توجه بشه. ما سعی كردیم المان‌هایی تولید كنیم كه هم عمر بالایی داشته باشند، و هم به راحتی قابلیت جایگزینی داشته باشند. علاوه بر این‌ها این المان‌ها باید با شرایط اقلیمی منطقه، مثلا باد شدید یا نور کم سازگار باشند تا بتونن رسالت خودشون رو به درستی انجام بدهند. طراحی، خصوصا در علائم جاده‌ای، صرفا برای زیبایی كافی نیست؛ باید عملكرد داشته باشه، دوام بیاره، و با فضا همخوانی داشته باشه.
سؤال :به نظر شما آینده‌ی معماری ایران به چه سمتی میره؟
پاسخ:
اگر معماری ما بخواد جهانی بشه، باید اول بومی بشه. یعنی معمار ایرانی باید ابتدا فرهنگ خودش رو بشناسه، با اقلیم كشورش آشنا باشه و بعد سراغ الگوبرداری بره. آینده‌ی موفق، تلفیق هوشمند طراحی مدرن با روح بومیه. خوشبختانه امروز نسل جدید، معماران این نگاه رو دارن، و این خیلی امیدبخشه. این روزها می‌بینیم که معمارهای جوان در ارائه طرح‌هاشون از روایت‌ها و قصه‌های ایرانی و همچنین دانش معماری بومی استفاده می‌کنند. همین موضوع می‌تونه نقطه تمایز ما نسبت به معماری سایر کشورهای دنیا باشه و باعث بشه تا معماری ما جهانی بشه.
جمعبندی:
عبدالرضا كلاهی، معمار و مهندس اجرایی، به ما یادآوری می كند كه معماری، بیش از آنكه رشته‌ای از اعداد و اندازه‌ها باشد،
روایتی از انسان، فرهنگ و زیست او است. طراحی برای آدم‌ها از منظر او یعنی درك دقیق آنچه مخاطب، شهر و زمین می‌طلبندو سپس پاسخگویی خلاقانه به همه‌ی آنها . در نگاه او، هر پروژه فرصتی است برای بازتعریف ارتباط انسان با فضا؛ و این دقیقا همان جاییست كه معماری، به معنا تبدیل می‌شود. یعنی جایی که قصه‌ها لا به لای آجرها، پنجره‌ها، راهروها و اتاق‌ها روایت می‌شوند و خانه‌های ما، مدارس ما و هر بنای دیگری در زندگیمان معنا پیدا می‌کنند.
