سامانه شفافیت شهرداری تهران ناقص است

به گزارش اخبار ساختمان، در هشتمین سال از فعالیت سامانه شفافیت شهرداری تهران، 25 شاخص تعیین شده توسط مرکز پژوهش های مجلس به عنوان خط کشی برای سنجش شهرداری شیشه ای نشان می دهد، میزان شفافیت در این سامانه، در حوزه فعالیت های کلیدی و مجوزهای دارای ارزش اقتصادی بالا (جواز ساختمانی) و همچنین ذخایر طلایی پایتخت (املاک) بسیار کم یا کم است. به روایتی اگر قرار بر شفافیت 100 درصدی و اداره شهر در اتاق شیشه ای است، در بخش هایی از اقدامات و فعالیت ها، شیشه آنها با درجات مختلفی دودی است.

تجربه شفافیت مدیریت شهری (شهرداری و شورای شهر) در سال 1396 در پنجمین دوره شورای اسلامی شهر و روستا آغاز شد. هدف از این پروژه، اعتمادزایی، کاهش فساد و ناکارآمدی مدیریت شهری از طریق فعال شدن نظارت و مشارکت همگانی بود.

اکنون پس از هشت سال از تجربه مدیریت شهری تهران، مرکز پژوهش های مجلس در مطالعاتی تحت عنوان «شفافیت در شهرداری ها و حکومت های محلی: شاخص های ارزیابی شفافیت در شهرداری و شورای اسلامی شهر تهران»، 25 شاخص برای ارزیابی شهرداری ها و شوراهای شهر تدوین کرده است تا با بررسی این شاخص ها مشخص شود، شفافیت در شهرداری ها تا چه اندازه به اهداف خود دست یافته است؟

مدیریت شهری دوره پنجم به منظور تصویب مصوبات موردی و خاص در حوزه شفافیت مالی و شهرسازی، بذر سامانه شفافیت شهرداری تهران را کاشت تا شهرداری در حوزه معاملات موظف به انتشار حداقل 12 آیتم در هر معامله شود. علاوه بر آن در حوزه شهرسازی، شهرداری ملزم به فراهم کردن دسترسی عموم شهروندان به عنوان ذی‌نفعان عدم تخلف در حوزه شهرسازی به اطلاعاتی از جمله صدور پروانه، پرونده های تغییر و تثبیت کاربری و نقشه اطلاعات مکانی پلاک های ثبتی و باغات شهر تهران شده است.

مرکز پژوهش های مجلس به‌منظور محک میزان شفافیت 25 مولفه (شاخص) در پنج گروه از فعالیت ها و اقدامات شهرداری ها را شناسایی کرده است که اقدامات شفافیت بخش مدیریت شهری به معنای انتشار عمومی و سیستماتیک به پنج حوزه اصلی معاملات و املاک، شهرسازی، عملکرد مالی و بودجه، منابع انسانی، مدیریت تعارض منافع و پژوهش ها تقسیم شد.

بررسی های به عمل آمده از سامانه شفافیت شهرداری تهران نشان می دهد، از 25 شاخص تعیین شده، شفافیت در این سامانه تنها در 19 شاخص وجود دارد و میزان شفافیت در 6 شاخص با ارزش اقتصادی بالا و حائز اهمیت، بسیار کم یا ناقص است.

این 6 شاخص شامل، لیست سیاه پیمانکاران، معاملات ملکی (طرف معامله با مدیریت شهری، علت معامله و موقعیت ملک، وجود ندارد)، عملکرد بودجه (اطلاعات ریز و کامل از دخل و خرج ماهانه بودجه شهرداری نیست)، بودجه به زبان ساده برای تهرانی ها، اطلاعات پروانه های ساختمانی و اطلاعات تغییر کاربری ها می شوند. در حالیکه وزن این 6 شاخص به لحاظ ارزش اقتصادی، بیشتر از 19 شاخص دیگر است.

در شاخص شفافیت مالی، زیرشاخص هایی همچون شفافیت معاملات، بودجه، مطالبات، بدهی و دیون و صورت های مالی واحدهای تابعه ارزیابی شده است. بررسی سامانه شفافیت شهرداری تهران در بخش شفافیت معاملات نشان می دهد که داده های مربوط به قراردادهای درآمدی، هزینه ها، مشارکتی و سرمایه گذاری، معاملات فاکتوری، فراخوان های عمومی معاملات، فرصت های سرمایه گذاری، تخفیفات و بخشودگی ها و معافیت ها به‌صورت کامل در اختیار عموم قرار گرفته، اما ارائه داده های مربوط به انتشار معاملات ملکی شهرداری اعم از اجاره خرید و فروش و همچنین انتشار لیست سیاه پیمانکاران به‌صورت ناقص ارائه شده و بسیاری از اطلاعات در دسترس عموم قرار نگرفته است. این در حالی است که این دو بخش از مهمترین بخش های شاخص شفافیت معاملات است که عدم شفافیت در این بخش ها می تواند احتمال فساد را بالا ببرد.

در شاخص شفافیت بودجه نیز اگرچه مولفه های اصلی آن شامل، لایحه، مصوبه، عملکرد، متمم و اصلاحیه، تفریغ و انتشار آن برای شهروندان می شود، اما بررسی این مولفه در سامانه شفافیت شهرداری نشان می دهد که به دلیل ارائه اطلاعات تخصصی و پیچیده در حوزه بودجه، امکان اطلاعات به زبان ساده برای شهروندان وجود ندارد.

در این سامانه اطلاعات مربوط به دو مولفه صورت های مالی که شامل ترازنامه، سود و زیان، جریان وجوه نقد، گزارش های حسابرسی می شود و مولفه منبع انسانی که شامل سوابق تحصیلی و کاری مدیران، حقوق و مزایا و اطلاعات کارکنان می شود به صورت شفاف ارائه شده است، اما شفافیت در حوزه شهرسازی که یکی از مهمترین مولفه های شفافیت شهرداری ها به شمار می رود با ابهامات بسیاری همراه است.

مهمترین شاخص های درآمدزا برای شهرداری ها ارزش اقتصادی بالایی دارند همچون انتشار پروانه های ساختمانی «حاوی مقررات ساخت، مشخصات مهندس ناظر، گزارش نظارت، مصوبات کمیسیون ماده 5، کمیسیون ماده 100»، انتشار فهرست تغییرکاربری ها «حاوی مقررات، عوارض دریافتی برای تغییر کاربری و میزان تغییرات طبقه و تراکم و...» در سامانه شفافیت ارائه نشده یا دارای داده های بسیار محدود و ناقصی است.

علاوه بر این مولفه ها شفافیت املاک نیز در سامانه شفافیت شهرداری تهران به‌وضوح وجود ندارد این در حالی است که اطلاعات مربوط به املاک عمومی همچون پارک ها، باغ ها و خیابان ها از جمله اهداف شفاف سازی در شورای پنجم مطرح شده بود.

چرا شفافیت مهم است؟

شفافیت یکی از عوامل کلیدی در افزایش اعتماد عمومی و مقابله با فساد در شهرداری ها و حکومت های محلی است. همانطور که لوئیس سمبلین گفته: شفافیت به عنوان بُعد سوم از ابعاد کلیدی حکمرانی خود در سطح محلی معرفی می شود که یک حکمرانی محلی خوب بر اساس سه اصل پاسخگویی عمومی، دموکراسی مشارکتی و شفافیت تعریف می شود. تدوین استانداردهای شفافیت در بسیاری از کشورهای جهان از جمله شیلی، کرواسی و پرتغال نیز صورت گرفته است.

در ایران نیز قوانین بسیاری جهت شفافیت عملکرد مالی و عمرانی شهرداری ها برای عموم به تصویب رسیده است. مطابق با ماده 71 قانون شهرداری های 1334، شهرداری مکلف است هر 6 ماه یکبار، صورت جامعی از درآمد و هزینه شهرداری را که به تصویب انجمن شهر رسیده، برای اطلاع عموم منتشر و سه نسخه را به وزارت کشور ارائه دهد.

همچنین شهرداری مکلف است، هر 6 ماه یک بار، آمار کلیه عملیات انجام شده از قبیل خیابان سازی،ساختمان و سایر امور اجتماعی و بهداشتی را برای اطلاع عموم منتشر کند. مطالعات مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد، سه دلیل مهم برای ضرورت انتشار اطلاعات شهرداری مطرح است.

نخست، افزایش قدرت مالی و اختیارات تصمیم گیری در سطح محلی، اگرچه می تواند به بهبود کارآیی و انعطاف پذیری مدیریت شهری منجر شود، اما در صورت فقدان چارچوب های نظارتی قوی، امکان بروز فساد را نیز افزایش می دهد. دوم اینکه، شاخص های شفافیت امکان ارزیابی شهردار و نمره شهروندان را فراهم می کند و سومین دلیل ضرورت شفافیت شهرداری به فشار اجتماعی برمی‌گردد که این فشار ناشی از شفافیت انگیزه رقابت برای خدمات بهتر در شهر را رقم می زند.

بنابراین، استفاده از فناوری های نوین برای انتشار اطلاعات به‌صورت الکترونیکی و در قالب های استاندارد می تواند فرآیند شفافیت را تسهیل کند. ایجاد پلتفرم های آنلاین برای دسترسی آسان تر شهروندان به اطلاعات شهرداری ها یک ضرورت است. سیاستگذاران باید به توسعه و بهبود زیرساخت های فناوری اطلاعات توجه ویژه ای داشته باشند تا اطلاعات به‌صورت الکترونیکی در فرمت های استاندارد منتشر شود. این امر می تواند به تسهیل دسترسی عموم کمک کند.

دنیای اقتصاد