راه مقابله با معضل آلودگی هوا چیست؟

به گزارش اخبار ساختمان، بارش‌های پاییزی چند روز اخیر در بسیاری از کلانشهرهای کشور به خصوص در تهران یکبار دیگر البته به صورت موقت به سردرگمی مسوولان امر برای رفع معضل اساسی آلودگی هوا که این اواخر با انتشار بوی نامطبوعی نیز همراه شده بود، پایان داد.

معضلی که برای چندین بار پایتخت و برخی شهرهای صنعتی کشور را فلج کرد و علاوه بر راهی کردن بسیاری از شهروندان به مراکز درمانی، طی دو هفته گذشته مسوولان را برای حفظ سلامتی شهروندان وادار به تعطیلی چندین باره مدارس، دانشگاه ها و چندین بازی فوتبال کرد و حتی این اواخر زمزمه تعطیلی مراکز اداری کلانشهرها نیز به گوش می رسید.

به راستی راهکار رفع این مشکل اساسی در کشور چیست و چرا با وجود تلاش چندین ساله مسوولان، تشکیل انواع و اقسام کمیته و کارگروه برای رفع آلودگی هوا، این مشکل هرساله به خصوص در فصول پاییز و زمستان سر باز می کند و در نهایت باز هم باران بایستی این سوء مدیریت ها را جبران کند.

برای کنکاش این موضوع و چگونگی برون رفت از این وضعیت با ابراهیم مقیمی رییس سابق دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران به گفت و گو نشسته ایم.

نظام مدیریتی کشور از دغدغه لازم برای حفظ محیط زیست برخوردار نیست

ابراهیم مقیمی با اشاره به انواع و اقسام مشکلات زیست محیطی در مناطق مختلف کشور معتقد است متاسفانه نظام مدیریتی کشور از دغدغه لازم برای حفظ و سلامت محیط زیست برخوردار نیست.

وی با تاکید براینکه، داشتن دغدغه زیست محیطی نیز صرفا به وضع انواع و اقسام قوانین و برگزاری جلسات و تشکیل کارگروه خلاصه نمی شود گفت: این به آن معنی است که ما هر اقدامی که می خواهیم در فضای جغرافیایی کشور انجام دهیم، باید در درجه نخست ظرفیت و قابلیت آن فضا را برای آن اقدام در نظر بگیریم.

اقدامات کوتاه مدت و اقتضایی چاره کار رفع معضل اساسی آلودگی هوا نیست

این استاد دانشگاه تهران در ادامه با تاکید براینکه، در طول سالهای گذشته همواره اقدامات مسوولان مربوطه در کشور برای رفع معضل آلودگی هوا یا سایر معضلات زیست محیطی به یک سری اقدامات کوتاه مدت و اقتضایی محدود شده است، افزود: این درحالی است که اینگونه اقدامات به هیچ وجه چاره کار نیست.

مقیمی می گوید: ایجاد محدودیت ترافیکی، تعطیلی مدارس، دانشگاه ها و ادارات و جلوگیری از فعالیت چند واحد صنعتی تنها راه حل سال های گذشته مسوولان برای مبارزه با معضل آلودگی هوا در مناطق مختلف کشور بوده است، اینکه تنها برخی چشمه های آلاینده کربن در هوای شهر را به صورت موقت و محدود غیر فعال کنند.

وی تاکید کرد: اینگونه اقدامات بسیار بسیار کوتاه مدت و اقتضایی است و تقریبا در شرایط کنونی دنیا دوره استفاده از این راهکارها دیگر منقضی شده و ما برای سلامت مردم و محیط زیست بایستی فراتر از این اقدامات بیاندیشیم.

توسعه مخرب سوخت های فسیلی به چرخه اقتصادی کشور

مقیمی در ادامه با بیان اینکه، اگر یک مثلثی را فرض کنیم که در یک راس آن ظرفیت محیط طبیعی شهر است، افزود: به طور حتم یک ضلع دیگر این مثلث به فرهنگ رفتاری شهروندان معطوف می شود و ضلع سوم نیز در ارتباط با ساختارهای موجود است.

وی با تاکید براینکه، از اضلاع موجود دو ضلع به چگونگی وجود ساختارها در کشور مرتبط است ادامه داد: این به آن معنی است اگر ساختارها به شکل صحیحی پایه گذاری شوند، دو ضلع دیگر یعنی محیط طبیعی و رفتار شهروندی نیز تاثیر پذیری بالایی از آن خواهند داشت.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به مشکل ساختاری کشور در حوزه زیست محیطی اظهار داشت: متاسفانه در طول سال های گذشته به جای حرکت به سوی استفاده از سوخت های انرژی های پاک، به شکل شتابانی از سوخت های فسیلی بهره برداری و صنایع مرتبط با آن را توسعه داده ایم و آن را به چرخه زندگی و اقتصاد کشور وارد کرده ایم.

رییس سابق دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران معتقد است: مشکلات کشور در حوزه آلودگی های زیست محیطی و هوا با یکدیگر گره خورده است و این مشکلات روز به روز حادتر می شود، به طوری که این مشکل ممکن است در منطقه ای تحت عنوان آلودگی هوا سردر بیاورد و جایی دیگر به شکل دیگری خود را نشان دهد.

وی می گوید: هنگامی که بخش مهمی از اقتصاد جامعه به اقتصاد خودرویی آنهم با انرژی سوخت های فسیلی و یا ساخت و ساز برج و مسکن در اراضی کشاورزی و باغات تبدیل شده است، آیا کسی نمی پرسد ضرورت استفاده ازاین همه خودرو یا تبدیل اراضی کشاورزی و زراعی به مسکن در کشور چیست؟

مقیمی ادامه داد: بسیاری از افراد جامعه اکنون به عنوان شغل اول یا دوم مشغول کار مسافرکشی آنهم با سوخت های فسیلی و یا خرید و فروش خودرو هستند، در هرخانه ای حداقل یک خودرو یا دو خودرو وجود دارد، با این شرایط رفع مشکلات زیست محیطی بسیار دشوار خواهد بود.

وزارت مسکن و شهرداری ها فاقد هرگونه برنامه برای ایجاد شهر پاک

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: متاسفانه وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری ها در آمایش فضاهای مناسب برای سکونت مردم و شهروندان، فاقد هرگونه برنامه و ایده معطوف به هوا و فضای پاک در جغرافیای کشور هستند.

مقیمی می گوید: آنها چه اقداماتی انجام داده اند که از سطح آلاینده های زیست محیطی کاسته شود، ممکن است وزارت راه و شهرسازی یا شهرداری ها بگویند به ما مربوط نیست درحالی که یک بخش بسیار مهمی به آنها ارتباط دارد، چراکه آنها خیابان می سازند و مجوز ساخت مسکن می دهند و شهرسازی و شهرک سازی می کنند، در خصوص پارکینگ تصمیم گیری می کنند اینها کاربری زمین ها را تعریف می کنند و در کل فضای شهر را تعیین و فضای سبز موجود قدیمی را تخریب می کنند.

وی بیان کرد: شاید آنها بیشتر مشکلات فرهنگی و مردم را دلیل وجود این همه خودرو یا ساخت مسکن در اراضی و باغات زراعی بدانند، اما این دیدگاه صحیحی نیست، چرا که مردم هم متناسب با قوانین موجود، آیین نامه ها، مقررات و تصمیم سازی ها رفتار می کنند و اگر قانونی را هم دور می زنند به خاطر این است که قانون دیگری وجود دارد که بتوانند به آن برسند.

این استاد دانشگاه با ذکر مثالی با بیان اینکه، در شرایطی که بافت های فرسوده بسیار وسیعی در تهران وجود دارد، سرمایه گذاری و ساخت و ساز بسیار فاجعه باری در غرب تهران اتفاق افتاده است افزود: زمین هایی که می توانستند فضای سبز و شش های شهر تهران باشند را تبدیل به کاربری مسکونی کرده ایم.

معضل محیط زیست و آلودگی هوا زاییده ساختارهای معیوب

مقیمی در ادامه با تاکید براینکه، رصد فعالیت های انواع و اقسام دستگاه ها همچون محیط زیست، وزارت نیرو، صمت، راه و شهرسازی و نفت بیانگر آن است که شاید این دستگاه های تاثیرگذار تنها یک درصد از تلاش، انرژی و بودجه خود را صرف دستاوردهای انرژی پاک کرده اند، افزود: این درحالی است که بیشتر دستاورد این دستگاه ها به استفاده هرچه بیشتر از سوخت های فسیلی و به چرخه آوردن آن در اقتصاد زندگی مردم خلاصه شده است.

رییس سابق دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، این معضل را ساختاری دانست و تاکید کرد: به طور حتم این بخش در کشور نیازمند یک بازنگری اساسی است.

وی ادامه داد: این به آن معنا است که آلودگی هوای تهران تنها با تعطیل کردن و محدود کردن تردد خودروها، تعطیلی مدارس، دانشگاه ها و ادارات و جلوگیری از فعالیت کارخانجات آلاینده رفع نخواهد شد، بلکه ساختارهای معیوب در بخش های مختلف مسکن و شهرسازی، شهرداری ها، وزارت صمت و وزارت نیرو و نفت بایستی اصلاح شود.

طبیعت محور شدن تصمیمات مدیریتی تنها راه رفع معضلات زیست محیطی

این استاد دانشگاه با تاکید براینکه، اکنون مساله زیست محیطی و آلودگی هوا با بسیاری از اقدامات ناپخته ریشه دارتر، بزرگ تر و سرطانی تر شده است، افزود: اگر از ۲۰ سال گذشته آلایندگی هوای تهران را رصد کنیم هرسال هم تراکم هم غلظت آلاینده ها و هم نوع و هم ماندگاری فراوانی آن در حال افزایش بوده است.

مقیمی ادامه داد: با تداوم این شرایط طی ۱۰ سال آینده زندگی در تهران با این حجم از مسائل، آلایندگی ها و پسماندهای مختلف بسیار دشوار خواهد بود و نفس کشیدن مردم در شهر با مشکل مواجه خواهد شد و ضمن کاهش طول عمر شهروندان، آنان دچار انواع و اقسام مشکلات بهداشتی و روانی شده و هزینه سلامت جامعه افزایش خواهد یافت.

مقیمی در ادامه، تنها راه رفع این معضلات را طبیعت محور شدن تصمیمات مدیریتی در دستگاه های مختلف کشور دانست.

وی ادامه داد: این به آن معنی است که مثلا بخش شهرسازی و شهرداری ها در کشور بایستی نه در خدمت خودرو، بلکه توسعه هرچه بیشتر حمل و نقل عمومی مناسب و استفاده از انرژی خورشیدی و انرژی های پاک باشند.

این استاد دانشگاه با تاکید براینکه، باید دغدغه بخش مسکن و شهرسازی و سازمان های شهرداری در ارتباط با قابلیت محیط طبیعی باشد، گفت: این درحالی است که گاهی سیلاب و سرما می آید بخشی از خانه ها را ویران می کند و زلزله بخشی دیگر را، اینها نشان دهنده آن است که ما نتوانسته ایم زیرساخت های کشور را متناسب با قابلیت محیط طبیعی تنظیم و توسعه دهیم.

وی با بیان اینکه، ایران کشوری است که بسیاری از نقاط آن از بیش از ۳۰۰ روز آفتاب برخوردار است و تعداد روزهای ابری آن بسیار کم است، مسوولیت وزارت نیرو و نفت که متولی انرژی کشور هستند برای توسعه انرژی های خورشیدی و بادی به بخش خانگی، کشاورزی و صنایع مختلف را بسیار خطیر و اثرگذار دانست.

مقیمی با اشاره به فعالیت و عضویت چندین وزارتخانه و سازمان در ستاد کارگروه کاهش آلودگی هوا و مقابله با پدیده گرد و غبار گفت: متاسفانه با وجود نمایندگان انواع و اقسام سازمان ها در این کارگروه جای خالی یک ساعت تفکر در حوزه کاریشان خالی است، آنها تنها دوست دارند حرکت کنند اما سمت و سوی حرکت را نمی دانند.

"وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نفت، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نیرو، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان ملی استاندارد، پلیس راهور نیروی انتظامی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، سازمان هواشناسی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان انرژی اتمی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صدا و سیما از جمله سازمان‌هایی هستند که قانون هوای پاک، مسوولیت هایی را برعهده آنها نهاده و وظایف مشخصی را برایشان تعیین کرده است."

این استاد دانشگاه تاکید کرد: متاسفانه باید بپذیریم که در طول چند دهه گذشته در زمینه قابلیت محیط جغرافیایی و فضای زیستی و طبیعی نتوانسته ایم اندیشه ورزی، نوآوری و ایده پردازی مناسب داشته باشیم و در این حوزه از ظرفیت، توانمندی ها و استعدادهای جوانان خوش فکر کشور برای رفع معضلات اساسی کشور از جمله محیط زیست غافل بوده ایم.

ایرنا