جبران یک غفلت تاریخی در شهرهای جدید

به گزارش اخبار ساختمان، عبدالوهاب شُهلی‌بُر، سرپرست دفتر توسعه اجتماعی و فرهنگی شهرهای جدید با اشاره به این‌که، پس از تلاشی چهارساله، با هدف جبران غفلت تاریخی نسبت به امر اجتماعی در ایجاد شهرهای جدید کشور، دفتر توسعه اجتماعی و فرهنگی، چهاردهم بهمن‌ماه جاری فعالیت رسمی‌اش را در شرکت عمران شهرهای جدید آغاز کرد، گفت: این دفتر با موافقت سازمان امور اداری و استخدامی کشور و نیز مجمع عمومی، به معاونت معماری و شهرسازی شرکت، اضافه شد.

او، افزود: هر چند که محصول نهایی شهرسازی، تولیدِ فضای اجتماعی است و تاریخ شهرسازی جهان و ایران، سرشار از توجه به ابعاد اجتماعی شهرسازی در جهت تحقق پایداری اجتماعی، توازن طبقاتی، اشتغال، فضاهای تعامل اجتماعی و ... است اما در گفتمان بنیان‌گذاران شهرهای جدید در کشور، تاکید اصلی بر ابعاد کالبدی، سازه‌ای و روش‌های تامین مالی نوشهرسازی و دیدن شهر به‌عنوان پروژه‌ای مهندسی، سازه‌ای و سرمایه‌گذارانه است. البته مسلم است در آن زمان به‌دلیل ایده بودن شهر جدید و نیز عدم وجود تجربه‌ای واقعی، تصور می‌شد که ایجاد کالبدِ شهر، به‌صورت خودکار، شکل‌گیری زندگی اجتماعی شهری را به‌دنبال خواهد داشت و نیازی به برنامه‌ریزی اجتماعی به‌صورت هدفمند نیست. بنابراین، ساختار اداری شرکت عمران شهرهای جدید، بدون ایجاد دفتری تخصصی که اجتماع‌سازی را در کنار کالبدسازی، به‌صورت تخصصی دنبال کند، زاده شد و ادامه یافت.

شهلی‌بر، عنوان کرد: البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که مطالعات اجتماعی از همان ابتدا، بخشی از شرح خدمات طرح‌های شهرسازی در شهرهای جدید همچون طرح‌های مکان‌یابی، راهبردی، جامع و تفصیلی، بودند، اما به سه دلیل، ضعف دانش اجتماعی در مهندسان مشاور و تقلیل مطالعات اجتماعی به مطالعات جمعیت‌شناختی کلی، عدم پایش دقیق مطالعات اجتماعی طرح‌ها در شرکت به‌دلیل نبودن دفتر تخصصی و غفلت مجامع تخصصی جامعه‌شناسی کشور از حوزه شهرسازی و عدم حضور تاثیرگذار آن‌ها در شورای‌عالی شهرسازی و معماری، در این بخش از مطالعات، جایگاهی محوری نداشتند.

او، ادامه داد: مسائلی چون عدم‌‌تحقق جمعیت‌پذیری مطابق با برآوردهای اولیه، خوابگاهی‌شدن، افتراق اجتماعی و فضایی در اثر مسکن مهر، عدم ارتباط ارگانیک با شهر مادر، تاکید اسناد بالادستی توسعه در توجه به ابعاد اجتماعی و فرهنگی شهرسازی، معضل هویت، ضعف مشارکت مدنی شهروندان، معضل گسیختگی کالبدی که منجر به گسیختگی اجتماعی شده است و ... منجر به طرح ضرورت توجه به ابعاد اجتماعی در گفتمان و طرح‌های شهرسازی در شهرهای جدید با ابتکار و مدیریت مهندس طاهرخانی، زمانی که عضو هیات مدیره شرکت بودند، شد. راهبری جامعه‌شناختی این تحول گفتمانی توسط دکتر حسین ایمانی‌جاجرمی و جمعی از دانش‌آموختگان جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، صورت گرفت به‌طوری‌که با انجام مفهوم‌سازی اجتماعی و رایزنی‌های لازم با دستگاه‌های ذی‌ربط، چارت سازمانی شرکت در جهت ایجاد دفتر توسعه اجتماعی و فرهنگی، بازنگری و دستور کارهای جدیدی طراحی و اجرا شد.

دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: کیفیت‌بخشی به مطالعات اجتماعیِ نسل نوین شهرهای جدید، طراحی و اجرای مراکز محلات، ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی چون سراهای محلات، مکان‌یابی پروژه‌های فاخر در سایت‌های مسکن مهر، تنوع‌بخشی به الگوهای تولید مسکن، اجرای رخدادهای متعدد شهری و ... مهم‌ترین دستور کارهای اجتماعی در شهرهای جدید بوده و هستند تا زندگی اجتماعی، نضج بیشتری گرفته و با جبران نواقص تاریخی، نوشهرهای کشور بتوانند به‌عنوان نسخه‌ای مترقی و کارآمد منجر به بهبود زندگی شهری در کشور شوند؛ زندگی شهری‌ای که در کلان‌شهرها از انواع و اقسام مشکلات، چون، تراکم‌فروشی، ترافیک، آلودگی هوا، تاب‌آوری پایین، هزینه بالای زندگی و ... رنج می‌برد.

او تصریح کرد: دفتر توسعه اجتماعی و فرهنگی شرکت عمران شهرهای جدید که از دو گروه "خدمات اجتماعی" و "خدمات فرهنگی"، تشکیل شده است، مطابق با ظرفیت‌های قانونی که در قانون ایجاد شهرهای جدید وجود دارد، به‌‌دنبال کیفیت‌بخشی به حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهرهای جدید کشور از طریق راهبردهایی چون واقعی‌کردن جایگاه عملکردی شهر جدید در نظام شهری، غلبه بر افتراق های فضایی و اجتماعی درون و برون شهری، افزایش مشارکت اجتماعی مردم، گسترش تعلق محله ای و شهری، ایجاد فضاهای کسب و کار اجتماعی، ایجاد فضاهای تعامل اجتماعی، گسترش مسئولیت اجتماعی شرکت، گسترش فضاهای گردشی و اقتصاد دانش‌بنیان و ... است.

شهلی‌بر، افزود: این دفتر تلاش خواهد کرد با برقراری ارتباط ساختاری و نهادی با حوزه‌های اجتماعی وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های عمومی، مجامع تخصصی و مدنی غیردولتی و نیز مجامع صنفی و حرفه‌ای، فصل جدیدی را در توسعه اجتماعی و فرهنگی شهرهای جدید کشور بگشاید و در همین‌جا از تمامی متخصصان و اهل حرفه، دعوت به‌عمل می‌آید که در این مهم ما را یاری‌ کرده تا نگاه جامع‌تری در شهرسازی شهرهای جدید، شکل‌گرفته و عملیاتی شود.

پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی