خرک گذاری در فونداسیون چگونه انجام می شود؟

به گزارش اخبار ساختمان، سازه ها برای اینکه بتوانند استحکام خود را حفظ کنند نیاز دارند تا در برابر نیروهای کششی و فشاری وارده مقاومت کنند. بتن با وجود مقاومت و استحکام بالایی که دارد اما به تنهایی نمی تواند در مقابل فشارهای وارده مقاومت کند به همین منظور در ساختار ساختمان ها از میلگرد در کنار بتن استفاده می شود (این ترکیب تحت عنوان بتن مسلح شناخته می شود).

با توجه به عدم استفاده از خاموت در فونداسیون ساختمان برای بستن آرماتورهای فوقانی از آرماتورهای پایه دار که به خرک معروف هستند استفاده می شود.

ارتفاع، عرض پایه ها، عرض خرک و فاصله و قطر خرک ها براساس ابعاد فونداسیون و میزان میلگرد فوقانی که بایستی خرک تحمل کند تعیین می شود و در عین حال ابعاد و فاصله خرک ها باید به گونه ای انتخاب شود که در زمان اجرای آرماتورها و یا در زمان بتن ریزی بتوانند از محل خود خارج نشده و میزان پوشش بتن در تمام  فونداسیون رعایت شود.

آرماتورهای خرک در نواحی که میلگرد تقویتی زیاد است، بیشتر به کار گرفته می شود تا بتواند بار آن را تحمل کند و همچنین کاور فوقانی مناسب را هم ایجاد کند. این نوع میلگردگذاری نقش مقاومتی خیلی خیلی کمی دارند و یا حتی می توان گفت که مقاومتی ندارند.

آرماتور خرک چیست؟

برای اجرای فونداسیون پس از اینکه بتن مگر مورد استفاده قرار گرفت باید اسپیسرها قرار داده شوند و سپس مش تحتانی فونداسیون روی اسپیسرها اجرا می شود.

پس از اجرای مش تحتانی جهت ایجاد حد فاصل بین مش فوقانی و تحتانی باید آرماتور خرک اجرا شود. خرک ها به صورت عمودی روی مش تحتانی فونداسیون قرار داده می شوند.

شکل میلگرد خرک به این صورت است که قسمت بالای آن محل قرارگیری مش فوقانی بوده و قسمت پایین آن دو پاشنه در جهات خلاف هم دارد که روی مش تحتانی قرار می گیرد.

کاربرد میلگرد خرک چیست؟

همانطور که اشاره کردیم خرک ها کاربرد سازه ای ندارند و صرفا برای ایجاد حد فاصل مش فوقانی و مش تحتانی اجرا می شوند و مش فوقانی را تا قبل از بتن ریزی پایدار و مستحکم نگه می دارند.

این میلگردها در قسمت هایی که میلگرد تقویتی بیشتری مورد استفاده قرار گرفته است از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و باید فواصل خرک ها را کم کرد.

به عنوان یک توصیه کارگاهی باید به این نکته توجه داشته باشید که خرک ها نباید روی بتن مگر قرار گیرند. چراکه ممکن است رطوبت از طریق خرک ها به میلگردهای اصلی نفوذ کرده و باعث زنگ‌زدگی آن‌ها شود. در صورت زنگ‌زدگی، قطر آرماتورها بیشتر شده که باعث ایجاد ترک و گسترش آن در بتن می شود.

متاسفانه بعضی از مجریان ساختمان برای اینکه از اسپیسر کمتری استفاده کنند خرک ها را روی بتن مگر قرار می دهند که در این صورت بار مش فوقانی از طریق خرک ها به بتن مگر منتقل شده و باعث می شود تا اسپیسر کمتری استفاده شود و این امر همانطور که گفتیم باعث زنگ زدگی میلگردها می شود.

ابعاد و طول میلگرد خرک

در پی گسترده یا رادیه مهم نیست عرض خرک ها چقدر در نظر گرفته می شوند. معمولا در این نوع پی ها این عرض حدود ۱ تا ۱٫۵ متر است.

برای محاسبه عرض خرک ها در فونداسیون نواری ابتدا باید عرض فونداسیون نواری را بدانیم.

در صورتی که کاور کناری بتن فونداسیون نواری را پنج سانتیمتر در نظر بگیریم، عرض خرک‌ها برابر است با:

دو برابر ضخامت کاور بتن – عرض فونداسیون نواری =عرض خرک ها

برای مثال در صورتی که عرض پی نواری ۱۶۰ سانتیمتر باشد، ۱۶۰ من های ۱۰ سانتیمتر (دوبرابر ضخامت کاور بتن) برابر با ۱۵۰ سانتیمتر (عرض خرک) می شود.

اگر عرض خرک ها را کمتر از این مقدار در نظر بگیریم، آرماتورهای طولی کناری مش فوقانی مکانی برای قرارگیری ندارند.

ارتفاع خرک ها باید به نحوی محاسبه شود که میزان کاور بتن برای آرماتورهای فوقانی به اندازه کافی باشد.

جهت محاسبه ارتفاع خرک‌ها به این روش عمل می‌کنیم، ضخامت فونداسیون منهای:

_ ضخامت کاور بتن بالایی

_ ضخامت کاور بتن پایینی

_ قطر آرماتورهای طولی و عرضی مش فوقانی

_ قطر آرماتورهای طولی و عرضی مش تحتانی

لازم به ذکر است که فرمول فوق برای فونداسیون های گسترده که دو لایه مش با چشمه های کوچک دارند است.

در فونداسیون های نواری قطعا آرماتور عرضی زیر آرماتور طولی بوده و چون که پایه های خرک در امتداد آرماتورهای طولی فونداسیون هستند باید روی آرماتور عرضی که پایین تر است قرار گیرد. پس ارتفاع آن به شکل زیر تعیین می شود:

ضخامت فونداسیون منهای:

_ ضخامت کاور بتن بالایی

_ ضخامت کاور بتن پایینی

_ قطر آرماتورهای طولی و عرضی مش فوقانی

_ قطر آرماتور عرضی مش تحتانی

ابعاد پایه ها یا پاشنه خرک ها بسته به ارتفاع آن بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر است که بهتر است ۵۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود.

نکات مهم در زمان اجرای خرک

۱- ارتفاع خرک به نحوی باشد که میزان پوشش بتن برای آرماتور بالایی رعایت شود.

۲- ابعاد پاشنه خرک حداقل ۵۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود.

۳- فاصله حداکثر خرک ها برابر 1/50 متر در نظر گرفته شود.

۴- شماره آرماتور خرک به عمق پی بستگی دارد. برای فونداسیون­ های با عمق بیشتر از خرک با شماره بالاتر استفاده شود. در هر حالت شماره آرماتور خرک از ۱۴ کمتر نباشد.

۵- به طور مرسوم مقدار آرماتور لازم برای خرک در لیست ارماتورهای ارائه شده برای فونداسیون منظور نمی ­شود. میزان این آرماتور باید توسط پیمانکار محاسبه و به لیست آرماتورهای لازم برای خرید اضافه شود.

۶- عرض خرک به نحوی انتخاب شود تا تمام آرماتورهای فوقانی بتوانند روی آن قرار گیرند.

۷- الزاماَ تمام آرماتورهای طولی به خرک با سیم بسته شوند در غیر این صورت در زمان بتن­ ریزی آرماتورها فاقد بست دچار خم­شدگی شده و میزان پوشش رعایت نخواهد شد.

۸- در نواحی دارای آرماتور تقویت زیاد تعداد خرک ها افزایش داده شود.

کاربرد های میلگرد در سازه

از میلگرد فقط در ستون های ساختمان استفاده نمی‌شود بلکه میلگردها به اشکال مختلف در اعضای بتنی مسلح مورد استفاده قرار می گیرند که معمولاً در نقشه های سازه ای، بطور دقیق ترسیم می شوند. در لسیت زیر می‌توانید کاربرد‌های مختلف میلگرد را در سازه ببینید:

میلگرد راستا یا سیتکا: به منظور افزایش مقاومت کششی بتن از میلگرد راستا یا سیتکا استفاده می کنند که یک شاخه با دو انتهای برجسته است و نسبت به طول میلگرد ۹۰ درجه زاویه دارد.

خاموت: برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش و تحمل نیروهای برشی و جلوگیری از گسترش ترک از خاموت استفاده می شود.

رامکا: میلگردهایی هستند که در پایین ترین نقطه ستون قرار می گیرند تا محل قرارگیری قالب را مشخص سازند و از حرکت قالب جلوگیری نمایند. میلگردهای رامکا را می توان به وسیله سیم آرماتور یا جوشکاری به میلگردهای طولی و یا خاموت ها متصل کرد.

سنجاقی: از سنجاقی برای تقویت مقاومت برشی خاموت ها و اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت استفاده می شود.

خرک: در بتن ریزی کف و ایجاد فوندانسیون، برای قراردادن شبکه های کنار هم از خرک برای تنظیم فاصله استفاده می شود که به سبب ساختاری که دارد شبکه ها را در فاصله ای نسبت به هم ثابت می کند.

رکابی: برای در امتداد نگه داشتن میلگردهای طولی و یا عمودی در بتن ریزی های دیوار از رکابی استفاده می شود. اگر دو انتهای خاموت ها باز باشند به آن رکابی گفته می شود.

ادکا: از ادکا هم برای ایجاد تحمل در برابر کشش و برش در تیرهای یک سره استفاده می شود.

در بخش های بعدی در مورد هر یک از موارد بالا توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد.