لزوم نوسازی بافت های فرسوده با بهره گیری از ظرفیت دانشگاهیان

به گزارش اخبار ساختمان، از سال 84 تاکنون صرفا حدود 210 هزار پلاک فرسوده از مجموع واحدهای ناپایدار کم شده که نشان می دهد برنامه نوسازی بافت های فرسوده در سال های گذشته محقق نشده است.

یکی از مهم ترین مخاطرات ساختمانی که شهروندان را تهدید می کند، واحدهای مسکونی فرسوده است. در حال حاضر بیش از 10 میلیون و 700 هزار نفر در بافت های فرسوده شهری ساکن هستند که برای حفظ جان این شهروندان به تحولی اساسی در نوسازی مسکن نیاز است.

محله محوری و بازآفرینی عرصه های ناکارآمد برای تأمین مسکن ساکنان بافت های فرسوده، برنامه اصلی دولت در نوسازی بافت های فرسوده است. علاوه بر بافت های فرسوده، سکونتگاه های غیررسمی و بافت فرسوده تاریخی جزو بافت های ناکارآمد است که در مجموع بیش از 21.5  میلیون نفر در این سه نوع بافت ساکن هستند.

همچنین بیش از ۱۶۰ هزار هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی و بافت فرسوده تاریخی در کشور وجود دارد. به منظور افزایش سرعت نوسازی بافت های فرسوده در حال حاضر در بیشتر شهرها، پروانه به صورت رایگان صادر و ودیعه اسکان موقت هم به ساکنان این بافت ها پرداخت می شود.

وام ودیعه در تهران ۶۰ میلیون تومان و در سایر شهر‌ها ۴۵ میلیون تومان به صورت قرض‌الحسنه است. تسهیلات نوسازی بافت فرسوده در تهران ۴۵۰ میلیون، در کلانشهر‌ها و مراکز استان ها ۴۰۰ میلیون و در سایر شهر‌ها ۳۵۰ میلیون تومان فراهم شده است.

به منظور تحقق برنامه دولت در نوسازی بافت های فرسوده، نشست هم اندیشی با موضوع «راهکارهای عملیاتی تحقق نوسازی محله ای مسکن» با حضور محمد آیینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران و جمعی از اساتید و متخصصان حوزه مسکن و شهرسازی برگزار شد.

در این نشست معاون وزیر راه و شهرسازی بر استفاده از ظرفیت متخصصان و دانشگاهیان برای ارائه راهکارهای شتاب بخشی به نوسازی و مقاوم سازی مسکن های ناپایدار در بافت های فرسوده و محلات هدف بازآفرینی شهری در راستای تحقق مفاد سند تحول مردمی دولت سیزدهم تأکید کرد.

وی با اشاره به اینکه 10 میلیون و 735 هزار نفر در بافت های فرسوده ساکن هستند و در معرض خطرات ناشی از بلایای طبیعی و آتش سوزی قرار دارند، تصریح کرد: حفظ جان انسان ها موضوعی است که در برخی دوره های گذشته مورد غفلت واقع شده و امروز تمرکز شرکت بازآفرینی شهری ایران بر این موضوع قرار دارد.

سه مدل بازآفرینی شهری در کشور تجربه شده است

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به اینکه تاکنون در کشور سه مدل بازآفرینی شهری تجربه شده است، تصریح کرد: نوسازی پلاکی، تجمیع پلاک های ریزدانه و آخرین مدل که در سند تحول مردمی دولت سیزدهم به آن اشاره شده، نوسازی بافت‌های فرسوده با تأکید بر سیاست‌های حمایتی هدفمند و اولویت بخشی به مسکن محرومان است که سرلوحه فعالیت های شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار دارد.

او با اشاره به فرازوفرودهای نوسازی مسکن از گذشته تاکنون یادآوری کرد: از سال 84 تاکنون صرفاً حدود 210 هزار پلاک فرسوده از مجموع واحدهای ناپایدار کم شده که بدین معناست سیاست ها و حمایت ها در این حوزه چندان مؤثر نبوده است، بنابراین باید تحولی اساسی در نوسازی مسکن ایجاد کنیم زیرا با روند گذشته نمی توان از سرعت فرسودگی ابنیه کاست.

معاون وزیر راه و شهرسازی آماری درخصوص میزان بناهای ناپایدار ارائه کرد و گفت: 53 درصد بناها در سکونتگاه های غیررسمی، 43 درصد در بافت های تاریخی و 41 درصد در بافت های فرسوده، ناپایدارند و باید برای حفظ جان انسان ها و از بین بردن سقف های لرزان برنامه ریزی های متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی این مناطق صورت گیرد.

آئینی با اشاره به وجود دو نگاه متفاوت در حوزه بازآفرینی شهری تصریح کرد: برخی کارشناسان و متخصصان معتقدند باید شهرها را به شکل افقی توسعه داد و در مقابل عده ای بر این باورند به دلیل محدودیت منابع و نیز مشکلات مربوط به خدمات و زیرساخت ها بهترین راه توسعه درونی شهرها است.

او از جمع آوری مستندات به‌روز در حوزه بازآفرینی شهری به ترتیب بلوک های شهری و محله ها خبر داد و گفت: تاکنون چهار هزار و 900 محله در این بافت ها شناسایی و نیازهای این مناطق نیز احصا شده‌ است.

محورهای نوسازی بافت های فرسوده

معاون وزیر راه و شهرسازی سه محور محرومیت زدایی، مردمی سازی و معین سازی محلات را از رویکردهای پایه ای و نوین شرکت بازآفرینی شهری ایران در حوزه نوسازی و بازآفرینی برشمرد و اظهار کرد: به دنبال این هستیم تا از ظرفیت جوانان و گروه های جهادی متخصص در محلات برای نوسازی بهره برده و با تعیین محلات معین بین محلات برخوردار و محلات کمتر برخوردار همبستگی اجتماعی ایجاد کنیم که این امر در تسریع روند نوسازی محله ای مؤثر خواهد بود. در ادامه این نشست، متخصصان مسکن و شهرسازی حاضر در جلسه به بیان نظرات و دیدگاه های خود در زمینه نوسازی محله ای پرداختند.

مشکل طرح های حمایتی

غلامرضا لطیفی، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: این نکته را باید در نظر داشت که سیاست های حمایتی همواره با رانت پنهان همراهند، بنابراین باید با توجه به ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و مختصات جغرافیایی پهنه های مختلف کشور برنامه ریزی های لازم را در این حوزه انجام داد به گونه ای که راه برای هر نوع رانتی بسته شود.

سید عبدالهادی دانشپور، استاد دانشگاه علم و صنعت نیز با بیان اینکه برای جلب مشارکت مردم به نوسازی مسکن باید به آنها اطمینان داده شود که وارد یک رویکرد برد-برد می شوند، افزود: در واقع باید نگاه پایین به بالا را در این حوزه بومی سازی کنیم.

فرهاد بیضایی، کارشناس مسکن نیز با بیان اینکه نوسازی محله محور نباید به گونه ای باشد که استراتژی ها در مقیاس محله ای متوقف شده و از نگاه شهرسازانه غفلت شود، تصریح کرد: برای مثال تراکم جمعیتی در شهر تهران اشباع شده و به دلیل مشکلات و معضلات زیست محیطی و اجتماعی دیگر امکان افزایش تراکم جمعیت وجود ندارد. بنابراین در شهری مانند تهران باید نوسازی محله‌ای توأم با افزایش حریم شهر صورت پذیرد و به فکر جابه‌جایی جمعیت ساکن در این بافت ها بود.

وی ادامه داد: همچنین می توان دسته بندی انواع بافت ها را افزایش داد و انواع بیشتری از بافت را شناسایی کرد و صرفاً به سه بافت فرسوده، حاشیه ای و تاریخی بسنده نکرد.

بیضایی افزود: بنابراین در گام اول باید یک طرح کلان با تفکیک مناسب بافت و با نگاه اقتصادی و حذف تهدیدهایی که در شهر وجود دارد برای محلات هدف تدوین شود.

علی شماعی، استاد دانشگاه خوارزمی نیز با تأکید بر اینکه مهم ترین کار در این حوزه ایجاد یک الگو برای هر منطقه متناسب با نیازهای اقتصادی و فرهنگی آن است، خاطرنشان کرد: در این الگو باید وظایف و حمایت های مورد نیاز دولت و شهرداری ها به صورت شفاف تعریف شود.

یعقوب موسوی، استاد دانشگاه الزهرا نیز با اشاره به اینکه توسعه شهر تهران از کانال نوسازی و توسعه محله ای شهر می گذرد، تصریح کرد: از دهه 70 رویکرد پایین به بالا وارد حوزه شهرسازی شد، این مدل محدود به محلات خاصی نیست و بر اساس آن اختیارات به شکل محله ای توزیع و بازآفرینی شهری در مقیاس محله ای انجام می شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی در ادامه نشست هم اندیشی راهکارهای عملیاتی تحقق نوسازی محله ای مسکن، عنوان کرد: بسیاری از دغدغه هایی که اساتید محترم به آن پرداختند در برنامه ملی بازآفرینی شهری در قالب ستادهای ملی، استانی و شهرستانی در دستور کار قرار گرفته است. یکی از مهم ترین مأموریت های اصلی شرکت این است که تمام دستگاه ها را در قالب ستاد ملی بازآفرینی پایدار پای کار بیاوریم.

او عنوان کرد: اما آنچه در این جلسه به دنبال آن بودیم موضوع ایجاد تحول و شتاب بخشی به نوسازی مسکن است. یکی از دغدغه های شرکت نجات جان انسان ها است و به همین منظور باید بسترهای نوسازی را فراهم کرده و به آن سرعت دهیم.

او از متخصصان این حوزه خواست تا نظرات و پیشنهادهای خود را برای سرعت بخشیدن به امر نوسازی مسکن در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار دهند تا با تدوین یک برنامه همه جانبه و تشریک مساعی بتوان موانع و مشکلات را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت تا امر نوسازی مسکن شتاب گیرد.