ضوابط و الزامات طراحی نورگیر در ساختمان چیست؟

به گزارش اخبار ساختمان، هر ساختمانی برای این که از نور طبیعی یا آفتاب بهره مند باشد از پنجره و دیگر نورگیرها مثل پاسیو بهره می برد. ابعاد نورگیرها (پنجره و پاسیو) برای طراحی ساختمان از سوی شهرداری معین می شود. در این مطلب سعی می کنیم که شما را با ابعاد نورگیر و اندازه آنها با توجه به هر فضا (اینکه در چه اتاقی است) و ضوابط نورگیر در ساختمان آشنا کنیم پس در ادامه همراه ما باشید.

نورگیر چیست؟

نورگیر همان فضایی است که جهت کاهش استفاده از نور مصنوعی و تهویه هوا در ساختمان ها و خانه ها ساخته می شود تا از زیبایی و فواید نور خورشید در خانه های خود لذت ببرید و از درون فضای ساختمان به بیرون دید داشته باشید.

احداث نورگیرها ضوابط شهرداری ویژه ای دارد و اهمیت تعبیه نورگیر مناسب در یک فضای معماری بر هیچ‌ کس پوشیده نیست. نورگیر در معماری نقش های زیادی بر عهده دارد؛ نقش‌هایی مانند تامین نور فضا، تهویه هوا و تامین نیازهای زیبایی شناسی، به گونه ای که بازی با نور در فضاهای گوناگون گاهی اصلی ترین ویژگی معماری آنها و شاخص یک بنا می شود و توجه همگان را به خود جلب می کند و این کار تا حدی پیش می رود که امروزه شاهد انواع موزه نور در جهان هستیم.

در این میان و با توجه به تراکم فضاهای معماری شهری و همجواری بناها و بسیاری از دلایل دیگر، ضوابط شهرداری در زمینه نورگیری و نورگیرها و بازشوها نیز خودنمایی می کند و این مورد نیز باید از فیلتر ضوابط شهرداری بگذرد. این مورد تا جایی پیش می رود که ما در هنگام تعبیه یک پاسیو در منزلمان حق این را نداریم که هرجور دلمان می خواهد برای آن شیشه قرار دهیم و ضوابط شهرداری مربوط به خود را می طلبد.

روش های نورگیری فضاهای داخلی ساختمان چگونه است؟

نور طبیعی یک فضا می تواند به دو صورت تامین شود. یکی از طریق پنجره (دریافت نور طبیعی از فضای بیرون) و دیگری از طریق بازشویی که فضای پاسیو با ابعاد مختلف قرار دارد.

نورگیرها و ضوابط شهرداری

وقتی اسم از نورگیری در یک فضای معماری به میان می آید ذهن اغلب ما به سمت متریال استفاده شده در نورگیر می رود و چیزی مانند شیشه برای همه ما آشناست. ضوابط شهرداری در موارد زیادی در مورد نورگیرها دخیل است از جمله موارد روبرو: ابعاد نورگیر و مساحتی که جهت نورگیری لازم است؛ با توجه به اصلی و فرعی بودن فضا، اینکه نورگیرها چه درصد از مساحت زمین هستند، فاصله پنجره های نورگیرها از هم چه میزان باید باشد، نوع کاربری فضا و نورگیرهای لازم برای آن و… .

در این میان از مواردی که ضوابط شهرداری منحصر به خود را دارد مسئله نورگیرها در زمان اشراف ساختمان ها به هم است. برای رعایت قانون عدم اشراف، طبق ضوابط شهرداری، شیشه پنجره های نورگیر باید مشجر باشد که برای بعضی منطقه ها نیز اجرای برچسب مشجر در کمیسیون داخلی رفع تعرض تصویب می شود.

اگر تمام مراحل طراحی یک ساختمان را استاندارد در نظر بگیریم، یعنی اگر در نظر بگیریم که ساختمانی پنجره هایی دارد (که باید قوانین و ضوابط نصب پنجره در ساختمان رعایت شود) که در حیاط خلوت تعبیه شده اند که مشرف به حیاط همسایه است  و این نورگیرها و حیاط خلوت طبق ضوابط شهرداری و استاندارد طراحی و تعبیه شده اند، تا ارتفاع ۱٫۷۰ نمی توان پنجره بازشو داشت و تا این ارتفاع فقط می شود از شیشه مشجر استفاده نمود و از ارتفاع ۱٫۷۰ به بعد استفاده از شیشه معمولی و بازشو مجاز است.

ضوابط نورگیرها در ساختمان

چه قسمت هایی باید نورگیر داشته باشد؟

سه فضای ساختمان یعنی پذیرایی، اتاق خواب و آشپزخانه باید از نور طبیعی برخوردار باشد. این الزام در مورد سرویس بهداشتی و حمام و نیز اتاقک انباری وجود ندارد.

مساحت نورگیر در فضاهای مختلف چقدر باید باشد؟

ابعاد نورگیر و مساحت لازم جهت نوردهی به فضاهای اصلی مانند پذیرایی، اتاق خواب و غیره از حداقل دو مقدار زیر به دست می آید:

الف) ۱۲ متر مربع

ب) ۶ درصد مساحت زمین (مطابق بخشنامه­ جدید مساحت بعد از اصلاحی در نظر گرفته می­ شود.(

مساحت لازم نورگیرها جهت فضاهای فرعی از جمله آشپزخانه از حداقل دو مقدار زیر به دست می­ آید:

الف) ۱۲ متر مربع

ب) سه درصد مساحت زمین (مطابق بخشنامه­ جدید مساحت بعد از اصلاحی در نظر گرفته می­ شود).

حداقل مساحت لازم برای نورگیر چهار متر مربع است (یعنی در هر حالتی مساحت نورگیر نمی­ تواند از چهار متر مربع کمتر باشد).

فواصل نورگیرها چقدر باید باشد؟

فواصل پنجره های نورگیر در طبقات با بیش از یک واحد آپارتمانی به شرح زیر است:

الف) حداقل فاصله پنجره­ های نورگیر فضای اصلی به فرعی و فضای فرعی به فرعی چهار متر است.

ب) حداقل فاصله پنجره ­های نورگیر فضای اصلی به اصلی ۶ متر است.

حداقل مساحت نورگیر برای واحدهای تجاری و اداری ۲۵ متر مربع است.

همانطور که در بالا نیز گفته شد در بناهایی که پنجره های مجاز آنها بر اساس ضوابط و مقررات جاری طراحی و تعبیه شده و از طریق حیاط خلوت با نورگیرهای مشرف به حیاط منازل همسایگان است (با رعایت کامل طول و عرض حیاط خلوت) استفاده از پنجره های بازشو تا ارتفاع یکصد و هفتاد (۱۷۰) سانتیمتر مجاز نبوده و مالکین ملزم به استفاده از شیشه های مشجر تا ارتفاع یک صد و هفتاد (۱۷۰) سانتیمتر هستند و در موارد بالاتر از یک صد و هفتاد (۱۷۰) سانتیمتر استفاده از پنجره های بازشو و شیشه های معمولی مجاز است.

ضوابط تکمیلی در بحث نورگیرهای ساختمان

در طراحی معماری ساختمان های مسکونی و به جهت افزایش بهره وری آنها، چنانچه مساحت و ابعاد پاسیو از استاندارد تعیین شده ذیل کمتر نشود، سطح آنها جزء زیربنا و تراکم محسوب نمی شود.

استانداردهای قابل قبول پاسیو برای ساختمان های مسکونی و حداکثر تا پنج طبقه مسکونی:

الف) برای املاک با مساحت عرصه ۲۰۰ متر مربع و بیشتر (پس از اصلاحی):

-  حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت اتاق های اصلی (خواب، هال و پذیرایی- نشیمن): ۱۲ متر مربع با حداقل عرض سه متر.

-  حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت آشپزخانه ۶ متر مربع با حداقل عرض ۲ متر.

ب) برای املاک با مساحت عرصه کمتر از ۲۰۰ متر مربع (پس از رعایت اصلاحی):

-  حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت اتاق های اصلی ۶ درصد مساحت عرصه (پس از اصلاحی)

-  حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت آشپزخانه سه درصد مساحت عرصه (پس از اصلاحی)

تذکر: در هر دو حالت فوق حداقل عرض نورگیر باید ۲ متر باشد.( حداقل ۲ متر از پلاک مجاور)

در مجتمع های مسکونی (دارای بیش از دو واحد مسکونی) و حداکثر تا ۶ طبقه از کف:

در طراحی معماری چنانچه اتاق های اصلی از دو واحد مسکونی مستقل، از یک حیاط خلوت نور می گیرند، فاصله پنجره های مقابل آنها از یکدیگر، حداقل باید ۶ متر باشد.

چنانچه آشپزخانه و اتاق های اصلی از دو واحد مسکونی مستقل و یا آشپزخانه آنها از یک حیاط خلوت نور می گیرند، فاصله پنجره های مقابل آنها از یکدیگر، حداقل چهار متر باشد.

در طراحی نقشه شهرداری فضاهایی که جهت تهویه و نوردهی (برای سرویس های بهداشتی) و یا عبور لوله های تاسیساتی و کانال کولر و غیره، تعبیه می شوند و فاقد ابعاد و مساحت های حداقل و استاندارد هستند و به عنوان داکت محسوب می شوند، مساحت آنها جزء زیربنا و تراکم منظور می شود.

برای ساختمان ها و مجتمع های غیر مسکونی (از قبیل تجاری- اداری و …)، در صورتیکه مساحت نورگیر طراحی شده، ۲۵ متر مربع یا بیشتر باشد جزء زیر بنا و تراکم محسوب نمی شود.

در طراحی نقشه شهرداری در مواردی که نورگیرها در کنار ملک طراحی شده و در مجاورت درز انقطاع قرار می گیرند عرض ملاک عمل آنها جهت تعیین حداقل های ۲ و ۳ متر از مجاورت دیوار همسایه در نظر گرفته می شود.

نکته: درز انقطاع استاندارد نیز جزء زیربنا و تراکم محسوب نمی شود.

در طراحی نقشه شهرداری فضاهای روبازی که به گذر یا حیاط مشرف هستند حد مساحت و ابعادی ندارند، با هر ابعادی که طراحی شوند مساحت آنها جزء زیربنا و تراکم منظور نمی شود.

نکته 1: البته چنانچه در طرفین اینگونه نورگیرها واحدهای مستقل مسکونی احداث شوند رعایت ضوابط حداقل فاصله از یکدیگر الزامی است.

نکته 2: در صورت احداث بالکن داخل پاسیو، حداقل فاصله لازم، بعد از بالکن تا پنجره و یا بالکن مقابل، ملاک عمل است.

در طراحی نقشه شهرداری و در بناهایی که پنجره های آنها بر اساس ضوابط و مقررات جاری طراحی و تعبیه شده و از طریق نورگیر یا حیاط خلوت مشرف به حیاط همسایگان هستند (مثل نورگیرهایی که در شمال پلاک های شمالی طراحی می شوند) براساس مصوبه دویست و شصت و نهم شورای اسلامی شهر، استفاده از پنجره بازشو تا ارتفاع یکصد و هفتاد سانتیمتر(۱.۷ متر) مجاز نبوده و مالکین ملزم به استفاده از شیشه های مشجر تا ارتفاع ۱۷۰ سانتیمتری هستند و استفاده از شیشه های معمولی و یا پنجره بازشو فقط ارتفاع ۱۷۰ سانتیمتر به بالا مجاز است.

ثانیاً حداکثر ارتفاع دیوار نورگیر با مصالح اساسی سه متر است و مابقی ارتفاع باید با مصالح غیر اساسی و سبک (نبشی- شیشه و …) رفع مشرفیت شود.

نورگیری زیر زمین ها به چه شکل است؟

زیر زمین طبقه ای است که تراز آن پایین تر از کف گذر قرار دارد و تراز سقف آن از کف گذر اصلی ۱.۲۰ باشد. بنابراین پس از کسر ضخامت سقف، حداکثر میزان نورگیری زیر زمین از کف گذر، ۹۰ سانتیمتر می شود.

در زمین هایی که دارای شیب هستند و ارتفاع مجاز سقف زیرزمین از کف گذر اصلی رعایت شده ولی به علت شیب طبیعی زمین ارتفاع نورگیری آنها، نسبت به حیاط یا گذر فرعی مشرف به ملک، بیش از حد مجاز شده باشد، به شرطی که نوع استفاده از آن مجاز باشد، تخلف محسوب نمی شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با الزامات عمومی ساختمان