ناسازگاری معماری ایرانی با نماهای رومی

به گزارش اخبار ساختمان، چند خیابان آن سوی عمارت بیستون و سی و سه پل یا بیخ گوش محوطه باستانی سیلک و باغ فین فرقی ندارد، این روزها بسیاری از کوچه پس کوچه‌های شهرهای تاریخی مانند اصفهان و کاشان نیز شاهد ساختمان‌هایی است که مالکان، با تفاخر آنها را برگرفته از سبک معماری رومی یا کلاسیک می‌دانند.

هنر معماری به دوره‌های مختلفی تقسیم می‌شود که به طور طبیعی بر یکدیگر اثرگذار بوده‌اند اما معماری کلاسیک را گونه‌ای از معماری تعریف می‌کنند که عناصر آن برگرفته از معماری دوران کلاسیک روم و یونان تشکیل شده است و برای اجرای آن انواع سنگ ساختمانی که در معادن مختلف کشور یافت می‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی سنگ تراورتن رایج‌ترین سنگ برای اجرای نمای کلاسیک یا نمای رومی به شمار می‌رود.

ساختمان‌هایی با این ویژگی‌ها که به باور کارشناسان تناسبی با محیط پیرامون ندارند و بیشتر تمول مالکان را به رخ می‌کشند، به صورت تدریجی به ویژه در سال‌های گذشته در نقاط مختلف شهری و روستایی حتی ییلاق‌ها و قشلاق‌ها هم سر برآورده‌اند؛ در حالی که کاوش‌های باستان‌شناسی حکایت از آن دارد که پیشینه معماری ایرانی به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد می‌رسد.

اگر چه در چند سال گذشته با رونق بوم‌گردی و ارتقای نقاط هدف گردشگری، شاهد گرایشی به سمت معماری سنتی و اصیل ایرانی نیز بوده‌ایم اما آش چنان شور است که نایب رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اصفهان در نشستی خبری رواج نماهایی موسوم به رومی، یونانی و کلاسیک را معضلی در ساختمان‌سازی عنوان کرد و خواستار اقدام مسوولان و مهندسان در زمینه کم‌رنگ‌تر کردن آن شد.

علی محجوب در این زمینه اظهار داشت: هر کشور و منطقه‌ای با توجه به تمدن و شرایط اقلیمی خود دارای سبک‌های معماری است و ایران نیز چهار سبک شاخص معماری دارد اما در سال‌های گذشته با افزایش استفاده از سبک‌های اروپایی روبه‌رو شده‌ایم.

وی با بیان اینکه سبک‌های رومی و یونانی متعلق به اروپا و متناسب با شرایط جغرافیایی آن است، این پرسش را مطرح کرد که آیا در ساختمان‌سازی کشورهای ایتالیا یا یونان از سبک‌های ایرانی، صفوی یا اصفهان استفاده می‌شود.

اما از سوی دیگر این پرسش مطرح است که چرا دست‌اندرکاران و اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان که منجمله در استان اصفهان از سال ۱۳۷۴ تاسیس شده است و ۳۲ هزار عضو در رشته‌های مهندسی عمران، معماری، برق، مکانیک، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک دارد، این موضوع مهم را مد نظر قرار نمی‌دهند.

نماهای ناهمگون در شهرهای تاریخی توجیه‌پذیر نیست

یک مهندس و کارشناس احیای بافت‌های فرسوده در این زمینه گفت: اجرای نماهای ناهمگون در شهرهایی که دارای سبک و سیاق خاص معماری و شهرسازی نیستند، در قیاس با شهری مانند کاشان یا اصفهان که شهرسازی و معماری آنها موضوع محافل و کارگاه‌های عملی دانشگاه‌های گوناگون کشور و جهان است، توجیه‌پذیر نیست.

مهدی هوشمندی‌نژاد اضافه کرد: شایسته نیست نماهای ناهمگون و نامتناسب یا حتی الگویی از دیگر کشورها که با اقلیم منطقه نیز تفاوت دارد، در شهری مانند کاشان که خود دارای سبک معماری و شهرسازی است، اجرا شود.

وی تشریح کرد: آجر و خاک با طبیعت و اقلیم منطقه سازگار است و نباید سنگ در نمای ساختمان‌های آن استفاده شود، در حالی که برخی مالکان فکر می‌کنند مصالح کاهگل و آجر از سنگ پست‌تر است.

این کارشناس افزود: سه گروه کارفرمایان، جامعه دانشگاهی و شهرداری مقصران طراحی، اجرا و ساخت نماهای ناهمگون هستند زیرا نه تنها نتوانستند با ارایه طرح‌ها و نماهای متناسب با اقلیم نظر مالکان را جلب کنند، بلکه در مواردی تسلیم خواسته‌های آنان نیز شده‌اند.

وی تصریح کرد: برخی افراد که در نقاطی مانند خیابان امیرکبیر کاشان ملک و زمین دارند، افرادی معمولی نیستند، بلکه اشخاص متمولی هستند که برای نمای ساختمان خود با معماران، مشاوران و مهندسان قوی برای طراحی نقشه‌های لوکس رایزنی می‌کنند.

مدیرعامل شرکت عمران و احیای بافت فرسوده کاشان تاکید کرد: معمار و مهندس ساختمانی که دارای تحصیلات دانشگاهی است، نباید به اجرای نماهای نامتناسب تن دهد؛ بلکه باید با روشنگری نظر صاحب ملک را برای ساخت نماهای نامتعارف و ناهمگون تغییر دهد.

وی بر این باور است که معماران و مهندسان ساختمان در نقاطی مانند کاشان می‌توانند ترکیبی از سر درب باغ تاریخی فین یا خانه طباطبایی‌ها را برای ساخت نماهای ساختمان‌های جدید ارایه کنند تا هر گردشگری با ورود به شهر و مشاهده آن، این اثرهای تاریخی در ذهنش تداعی شود.

هوشمندی‌نژاد گفت: در برخی موارد که به نماسازی ایراد و اشکالی وارد است، شهرداری آن را به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارجاع می‌دهد اما کار از سوی مالک با پرداخت مبلغی ادامه می‌یابد؛ زیرا هنوز به این سطح از بلوغ فکری نرسیده‌ایم که طرح‌هایی مانند پنج دری و حیاط وسط خانه‌ تاریخی طباطبایی‌ها را در خانه امروزی خودمان اجرا کنیم.

وی مشرف نبودن و دید نداشتن به داخل خانه از سوی بناهای مجاور با وجود نورگیر بودن را از جمله مزیت‌های خانه‌های قدیمی عنوان کرد و این نکته را یادآور شد که در گذشته به داخل خانه بیش از بیرون آن اهمیت می‌دادند و اگر برای نمونه به درب‌های چوبی خانه آل‌یاسین در کاشان نگاه کنیم، طرف زیبای درب که روی آن خیلی کار شده، به سمت اتاق است و طرف ساده به سمت بیرون و حیاط قرار دارد.

ناسازگاری سبک زندگی ایرانی با معماری غربی

یک مهندس معماری نیز در این زمینه گفت: اسلام دین همه جانبه‌ای است که به همه امور زندگی انسان توجه و نسبت به تاثیری که انسان باید از زندگی در این دنیا بگیرد، نگاه ویژه‌ای داشته است و در این راستا به شکل خاص در موضوع معماری بخواهیم از منظر دین اسلام نگاه کنیم، باید توجه داشته باشیم، در این دین مبین از نظر قوانین دسته‌بندی داریم که برخی به ارتباط انسان و محیط پیرامون اشاره دارد.

اعظم‌السادات رضوی‌زاده افزود: بسیار سفارش شده است که انسان به محیط زندگی توجه داشته باشد و به آن احترام بگذارد که البته این همه بخش‌ها منجمله شهر، روستا، جامعه و محیط طبیعی را شامل می‌شود که انسان با آن ارتباط می‌گیرد.

وی بیان کرد: هنگامی که در مکانی زندگی می‌کنیم، باید با قوانین حاکم بر محیط آن هماهنگ عمل کنیم اما در دهه‌های گذشته معماری و شهرسازی ما نسبت به عوامل محیطی بی‌توجه بوده‌اند که پیامدهای ناگواری را منجمله در بحث نماسازی به دنبال داشته است.

این مهندس معماری اضافه کرد: تخریب‌هایی که در گذشته داشتیم، با وجود حساسیت‌هایی که در چند سال گذشته برانگیخت، موجب شده است تا محیط طبیعی به خطر بیافتد و شهرها حتی آسایش اقلیمی را به همراه نداشته باشند؛ در شرایطی که انسان تنها موجودی به شمار می‌رود که سوای محیط، از جنبه‌های روانی نیز تاثیر می‌پذیرد و بر این اساس معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی به این امر اهمیت داده است.

وی تشریح کرد: محیط زندگی قرار است ظرفی در بر گیرنده انسان باشد نه اینکه نسبت به محیط پیرامون احساس حقارت داشته باشیم اما بسیاری از معماری‌هایی که امروزه در شهرهای ما شکل می‌گیرد، ویژگی‌هایی دارند که موجب فخر فروشی محیط نسبت به انسان می‌شود و فرد به جای این‌همانی، احساس غریبگی می‌کند.

رضوی‌زاده تصریح کرد: از نوع مصالح مورد استفاده تا فرم برخی ساختمان‌ها احساس نامانوسی می‌دهد که مغایر اصول مورد توجه معماری ایرانی- اسلامی است؛ در حالی که محیط باید بستر رشد روحی و روانی انسان باشد تا بتواند به جایگاه اصلی خود نزدیک شود.

وی ادامه داد: اگر از نظر کارکرد و استحکام هم بخواهیم نماهای این ساختمان‌ها را در نظر بگیریم، به واسطه مراحلی که برای ساخت باید طی شود، در ابتدا به دلیل قوانین شهری این نماها سنگ ذکر نمی‌شود و موکول به زمان اجرا می‌ماند که این کار زمینه رعایت نشدن بسیاری از ملزومات حتی سازه‌ای در آنهاست.

این کارشناس گفت: این نماها از نظر سازه‌ای تا اتصالات و سایر جزییاتی که برای آنها پیش‌بینی می‌شود، می‌توانند باری به ساختمان وارد کنند که باید در نظر گرفته شود اما در مواردی چنین اتفاقی نمی‌افتد؛ در نتیجه گاه شاهد رویداد ناگواری مانند جدا شدن سنگ از نما یا از دست دادن رنگ و درخشش اولیه به دلیل تابش مستقیم نور خورشید هستیم که از کیفیت بصری مورد نظر سازندگان دور می‌شود و هم از نظر سازه‌ای اثرهای زیان‌باری دارد که ممکن است جان شهروندان را نیز به خطر بیاندازد.

وی افزود: همه ما انتظار داریم به واسطه قوانین ادراک بصری، زیبایی ببینیم زیرا فطرت انسان زیبایی طلب است اما باید به تعریف زیبایی بپردازیم که آیا بر اساس اصول تحکمی و فخرفروشانه شکل گرفته است یا باید آرامش را برای انسان تداعی کند.

رضوی‌زاده بیان کرد: انسان با قرار گرفتن در برخی محیط‌ها و نگاه کردن به بسیاری از این نماهای کلاسیک، احساس حقارت می‌کند و در حقیقت گویی ساختمان خود را به انسان غالب می‌کند و نسبت به محیطی که انسان می‌خواهد در آن زندگی کند، تحکم دارد.

وی یادآور شد: پیش‌تر مطالعاتی در این زمینه منجمله پایش نما در شهر کاشان صورت گرفت و پاسخ پرسش‌ها مشهود کرد که بسیاری از شهروندان ارتباط بصری و انسی با این نماها برقرار نکرده‌اند.

نماهای رومی یا بناهای التقاطی؟

این عضو نظام مهندسی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا در مورد تاثیر این نوع معماری، اظهار داشت: انسان نزدیک به ۷۰ درصد اطلاعات محیطی خود را با دیدن به دست می‌آورد اما ویژگی‌های این نماها مانند استفاده از خطوط و سطوح زیاد موجب سردرگمی و اغتشاش ذهنی می‌شود و به عبارت دیگر با استفاده از چنین نماهای التقاطی، به مرور محیط برای شهروندانی که در آن زندگی می‌کنند، غریبه می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه نماهای کلاسیک با مبنای علمی در هنر معماری وجود دارد، اضافه کرد: آنچه که به اشتباه مصطلح نمای کلاسیک گفته می‌شود، در واقع یک التقاط تصویری است و ماهیت آن نه پایگاه علمی و نه جایگاه روان‌شناسی محیطی دارد.

رضوی‌زاده بیان کرد: عنصرها و شکل‌هایی که به عنوان نمای کلاسیک معرفی می‌شود، در حقیقت ترکیب‌های ناهمگونی از اصول معماری کلاسیک در کشورهای اروپایی هستند که محیط، ماهیت، زمان و بستر شکل‌گیری آنها با شرایط ما به ویژه در نقاطی مانند کاشان به طور کامل متفاوت است.

وی گفت: ما عناصر هویت‌ساز متفاوتی را در محیط شهری از محوطه باستانی سیلک گرفته تا باغ فین داریم که نشان دهنده سیر تحولی است که محیط انسانی این بخش از جهان داشته است و از این رو انتظار داریم که در روزگار کنونی با زبان معماری امروزی، تداوم آن را ببینیم و در حقیقت پیوستگی تاریخی یکی از مبناهای هویت‌ساز یک محیط شهری به شمار می‌رود که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

این کارشناس یادآور شد: برای طراحی یک ساختمان وقتی بخش‌هایی از ایده‌ای از جای دیگری نادرست در کنار هم قرار بگیرد، به مرور زمان هضم می‌شود، از بین می‌رود و ماندگاری مورد انتظار از معماری شکل نمی‌گیرد.

وی افزود: بنابر مفهوم معماری ایرانی هیچ یک از مصالح به کار رفته در نماها تنها کارکرد زیبایی و هندسی ندارد، بلکه نمای ساختمان‌ها به عنوان پوسته‌ای برای وصل حریم درون و بیرون بنا هستند و قرار نیست تنها پاسخگوی ماهیت بصری مالکان آن باشند.

رضوی‌زاده تشریح کرد: نما قرار است کارکرد دیگری هم داشته باشد و از نظر استحکام و پایداری، ساختمان را در طول سال‌هایی که قرار است مورد استفاده قرار گیرد، محافظت کند و از این رو نماهای با ظاهر کلاسیک با آنچه که در نقاطی به ویژه در محور امیرکبیر که یک بنای تاریخی با ثبت جهانی در آن داریم، تناسبی ندارد.

وی بیان کرد: نگاه هر گردشگری که در چنین محیطی گام بر می‌دارد، باید چنان باشد که در حال آماده شدن برای ورود به بنایی با ارزش تاریخی در مقیاس جهانی باشد اما این اتفاق را اکنون شاهد نیستیم و جلوه‌های بصری وجود ندارد که این پیوستگی را در ذهن بازدیدکنندگان ایجاد کند.

به گفته این مهندس معماری، برخی نماها به سه دلیل نمی‌توانند واجد ویژگی‌های هویت شهری مانند کاشان باشند که نخست اقلیم است.

وی اضافه کرد: نخستین کارکرد یک نما و بنای ساختمانی این است که انسان را در برابر عوامل اقلیمی مانند بارش و تابش حفظ کند، اما استفاده نادرست از مصالح نادرست موجب می‌شود تا چنین ساختمان‌هایی این کارکرد خود را از دست بدهند.

رضوی‌زاده ادامه داد: اگر قرار است ساختمانی به اثر معماری ماندگاری تبدیل شود، باید معنا و هویت نیز به آن افزوده شود، اما اگر این ۲ عنصر را کنار بگذاریم، به کار بردن مصالح با این اَشکال حتی کار اصلی را انجام نمی‌دهد و از این رو در واقع شاهد ساختمان‌هایی ضد اقلیم طبیعی خواهیم بود که اثرهای خاص خود را دارد.

وی افزایش مصرف انرژی گرمایشی و سرمایشی تا تغییرات خرد اقلیمی را از جمله این اثرها عنوان کرد و گفت: این در شرایطی است که امروزه انرژی کالایی گران به شمار می‌رود و از سوی دیگر افزایش بهره‌وری مورد توجه قرار دارد.

نمای ساختمان‌ها، اثرگذار بر ادراک بصری و رابطه انسان با محیط

عضو نظام مهندسی کاشان همچنین تشریح کرد: معماری یک مجموعه است اما نما بخشی مهم محسوب می‌شود که می‌تواند بر ادراک بصری شهروندان و در واقع مجموعه هویت شهری اثرگذار باشد، از این رو اگر این‌همانی نسبت به آنچه در شهر رخ داده است با ماهیت جامعه وجود نداشته باشد، پیامدهای نامطلوبی را به دنبال خواهد داشت.

وی یادآور شد: از آنجایی که نما در دید عموم قرار دارد، به عنوان یکی از حقوق شهروندی تعریف شده و هم بخشی از قانون است که در واقع به ارتباط انسان با محیط پیرامون می‌پردازد.

رضوی‌زاده افزود: بخشی از پیامدها به شکل غیر مستقیم منجمله در رفتار شهروندان متجلی شود که در یک چرخه دوباره رفتار همان شهروندان بر محیط اثر می‌گذارد و پس از مدتی باید دید حتی افرادی که در این بناها زندگی می‌کنند، رضایتمندی از شرایط پرورش روحی و روانی دارند.

وی گفت: در همه شهرهای پیشرفته اروپایی و آسیایی خطوط کلی وجود دارد که نمای شهری را هدایت می‌کند و بنابر ماهیت حقوق شهروندی، کسی نمی‌تواند در ساخت و ساز به صورت دلخواه عمل کند اما می‌تواند در چارچوب آن خطوط مشخص، خواسته‌های خود را اجرا کند که این امر به خلاقیت معمار برای طراحی بازمی‌گردد.

این مهندس معماری اضافه کرد: هسته مرکزی و تاریخی بسیاری از شهرهای مهم اروپا برای سال‌ها دست نخورده باقی مانده است، شهروندان به موضوع اهمیت قایل شدند و گاه حتی با وجود تغییر عملکرد و کاربری یک ساختمان، نسبت به تغییراتی در درون آن اقدام شده اما همچنان نما دست نخورده باقی مانده که این در واقع احترام به محیط و بستری به شمار می‌رود که معماری در آن شکل گرفته است.

وی با اشاره به اینکه در اسناد هدایت شهرهای مهم جهان موضوع نما به عنوان یکی از مسایل اصلی مورد توجه قرار گرفته است، بیان کرد: زمانی که شهرها به واسطه پیشرفت از روند رشد تدریجی خارج شدند، نیازمند برنامه‌ای برای توسعه بودند و در هر کشوری به فراخور، این برنامه مدون شد و در ایران هم برهه‌ای بر اساس اسناد بالادستی مانند طرح تفصیلی برخی ضوابط، مقررات و راهنمایی‌ها گنجانده شده است.

این کارشناس عنوان کرد: هندسه، ارکان و اجزا نشان دهنده هویت مکان است و نما تافته جدا بافته از طراحی فضای داخلی نیست اما با تاسف یکی از پیامدهای منفی که اکنون در سطح شهرها شاهد هستیم این است که نما جدای فضای درونی شکل می‌گیرد و طراحی درستی بر اساس مبانی معماری نمی‌شود.

وی بر این موضوع تاکید کرد که در هر شهری به فراخور ویژگی‌ بخش‌های مختلف آن مانند بافت تاریخی و نقاط در حال توسعه باید راهنماهای گوناگونی وجود داشته باشد.

رضوی‌زاده تصریح کرد: راهنمای نما به فراخور هر منطقه‌ای تعریف شده است و معماران می‌توانند از آن بهره بگیرند، اگرچه تحقق آن بسیار اندک بوده؛ به ویژه در محورهای اصلی این موضوع کم‌رنگ‌تر است اما در برخی نقاط با توجه به پایش‌ها، همان الگوها را با خلاقیت طراحی توانستند در تناسب روزآمدی و محیط پیرامونی رعایت کنند.

به گفته وی، برخی ساختمان‌ها بر اساس مد و سطح هستند و به تدریج ارزش خود را از دست می‌دهند که البته کم‌کم در حال کنار گذاشته شدن است و بعضی مهندسان به این نتیجه رسیده‌اند که الگوهای معماری ایرانی آن چنان غنی هست که می‌توان با بازشناسی و خوانش دوباره از آن بهره گرفت.

نمای ساختمان متعلق به همه ساکنان شهر است

معاون شهرسازی و معماری شهرداری کاشان نیز گفت: بنابر مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری افزون بر نظارت بر روند ساخت و ساز، نماهای ساختمانی نیز بر عهده شهرداری‌هاست اما این نماها تنها متعلق به مالک نیست، بلکه متعلق به همه ساکنان شهر است.

حسن نعناکار بیان کرد: در طرح تفصیلی شهری مانند کاشان با توجه به اقلیم و بافت تاریخی آن، نمای ساختمانی آجر توصیه شده، اگر چه امروزه با ورود مصالح جدید این مهم تحت‌الشعاع قرار گرفته است اما با توجه به شدت گرما، سرما و خشکی اقلیم منطقه بهره‌گیری از مصالح دیگر مانند سنگ، چوب، شیشه و ورق‌های فلزی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

وی اضافه کرد: بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری، کمیته نما و منظر شهری باید در شهرداری تشکیل شود و نماهای ساختمانی در این کمیته برای صدور پروانه ساختمانی بررسی شود که از سال ۹۵ در شهرداری کاشان تشکیل شد و نسبت به سایر شهرها در کشور سرآمد بود.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری کاشان یادآور شد: اعضای این کمیته شامل معاون شهرسازی و معماری شهرداری، یک عضو نظام مهندسی، یک نفر از استادان دانشگاه و ۲ نفر از کارشناسان خبره و آگاه است که باید به صورت هفتگی برای بررسی نماهای ارایه شده، نشست تشکیل دهند.

وی با اشاره به بررسی نمای تمام پروانه‌های ساختمانی اعم از شخصی، دولتی و غیردولتی در کمیته نما و منظر شهری اظهار داشت: افزون بر کنترل مصالح به‌کار رفته در نمای ساختمان، طرح و شکل‌گیری نما بر اساس خطوط عمودی و افقی و همچنین تایید مسایل فنی و اجرایی آن باید بررسی شود.

به گفته نعناکار، در حال حاضر سازمان نظام مهندسی برای همکاری بهتر و بیشتر در نقشه‌های ساختمانی و روند معماری درست، نقش بسیار موثری در این امر مهم بر عهده دارد که البته روزبه‌روز در حال تکمیل‌تر شدن است.

وی یکی از اثرهای کمیته نما و منظر شهری را زیبایی شهر و ایجاد وفاق بین مالکان و دست‌اندرکاران ساخت و ساز بناها با رعایت اصول و مبانی معماری برشمرد و اضافه کرد: در صورت تخلف در ساخت و ساز یا اجرا نشدن نمای تایید شده از سوی مالک، پرونده به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارجاع و ناظر معماری در صورت تخلف به شورای انتظامی استان معرفی می‌شود.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری کاشان تصریح کرد: با توجه به اینکه برخی ساختمان‌ها با نماهای غیراصولی ساخته شده‌اند یا در حال ساخت هستند، شهرداری با فرهنگ‌سازی و اجرای طرح‌های هدفمند می‌تواند به تدریج نماهای اصولی را به اجرا بگذارد که البته با آغاز انتخاب مجریان ذی‌صلاح برای ساختمان‌های گروه‌های ج و د در مرحله نخست روند ساخت بهتر شده و اجرای صحیح نقشه‌های ساختمانی موجب بهبود کیفیت خواهد شد.

وی همچنین ابراز امیدواری کرد، شهروندان با در نظر گرفتن پیشینه تاریخی و با احترام به معماری بی‌نظیر ایرانی بتوانند شهری زیبا، دل‌نواز و فاقد هرگونه بهم ریختگی بصری همراه با زیبایی اصیل به نمایش بگذارند.

میزان کارآمدی ابزارهای قانونی در برابر نماهای نامتعارف

شهردار کاشان با اشاره به اینکه نمای ساختمان به عنوان هویت ساختار شهری مطرح است، یادآور شد: با وجود اینکه خطه‌ای مانند کاشان از غنای فرهنگی و تاریخی بسیار بالا و تمدنی چند هزار ساله برخوردار است اما متاسفانه اهل فن، صاحب‌نظران و شهرداری نتوانستند با بهره‌گیری از استادان حوزه‌ معماری و شهرسازی الگوی مناسبی را با توجه به معیاری‌های زیبایی‌شناسی و علاقه مردم ارایه دهند.

سعید ابریشمی‌راد تصریح کرد: گاه در حوزه نما و منظر شهری شاهد رفتارهای نامتناسبی هستیم که البته شهرداری به علت رسالتی که در این زمینه بر عهده دارد، از سال‌های گذشته کمیته نما و منظر را در کنار حوزه شهری با بهره‌گیری از استادان و مشاوران مجرب و مطرح کشوری تشکیل داده است.

وی تاکید کرد: هر ساختمانی که قرار است برای ساخت و ساز مجوز دریافت کند، باید نمای آن از نظر تناسب فضاها، فرم‌ها، حجم‌ها، نماهای اطراف و کاربری بررسی و تایید شود.

شهردار کاشان اضافه کرد: ساخت نما تنها شامل مصالح به‌کار رفته در آن نیست، بلکه فرم و حجم مورد استفاده نیز بسیار اهمیت دارد و در واقع بخش زیادی از نماسازی، فرم و حجم است که از تناسب‌های درست نشات می‌گیرد؛ چون وقتی ساختمانی حجم و فرم متناسبی داشته باشد، زیبا به نظر می‌رسد.

وی بیان کرد: پیش از آنکه در کمیته نما و منظر شهری به مصالح ساخت نما توجه شود، به فرم و شکل شامل قد، قواره، بیرون‌رفتگی‌ها، طول، عرض و فضاهای خالی پرداخته می‌شود و پس از آن به سراغ تناسب بین مصالح ساختمانی و رنگ می‌رویم.

ابریشمی‌راد حجم، فرم، مصالح و رنگ را چهار رکن اساسی در ساخت نما و منظر شهری عنوان کرد و گفت: در کمیته نما و منظر شهری، در کنار توجه به این رکن‌ها، فضای پیرامونی ساختمان نیز به دقت بررسی می‌شود تا اگر نمایی ساخته می‌‍شود، با فضای پیرامونی تناسب و همخوانی داشته باشد.

وی تشریح کرد: نمای ساختمان‌ها در کمیته نما و منظر شهری بررسی و پس از تایید مجوز صادر می‌شود، اما متاسفانه در زمان اجرا برخی مالکان برخلاف مصوبه‌های این کمیته عمل می‌کنند و از این رو بارها شاهد مخالفت‌ها، مقاومت‌ها، برخوردهای سلبی، تعطیلی و در نهایت ارجاع پرونده متخلفان به کمیسیون ماده ۱۰۰ بوده‌ایم.

به گفته شهردار کاشان، این نهاد برای جلوگیری از ساخت نماهای غیرمتعارف و نامناسب در مجموع فاقد ابزار قانونی است.

وی سخت‌ترین کار برای جلوگیری از ساخت و سازها و نماهای نامناسب ساختمان‌ها را ارجاع پرونده آنها به کمیسیون ماده ۱۰۰ عنوان کرد و افزود: شهرداری نمی‌تواند با شهروندان درگیری ایجاد کند.

ابریشمی‌راد تشریح کرد: کمیسیون ماده ۱۰۰ به صورت اساسی بازدارنده نیست، چون اختیارات لازم را به دستگاه اجرایی نداده است تا بتواند مانع شود؛ قانون تصریح کرده که شهرداری جلوگیری کند اما روش جلوگیری را بیان نکرده است.

وی اضافه کرد: بنابر این شرایط کار ساخت و ساز را گاه تعطیل می‌کنیم و پرونده متخلف به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارجاع داده می‌شود اما صاحب ملک همچنان کار خود را ادامه می‌دهد.

شهردار کاشان اظهار داشت: نمای ساختمان به عنوان فضای عمومی و متعلق به همه مردم است، اگرچه بخشی از مالکیت افراد هم محسوب می‌شود اما چون منظر عمومی شهر را نماهای ساختمانی تشکیل می‌دهند، به عنوان حقوق عمومی نیز به شمار می‌آید.

وی ادامه داد: تا هنگامی که شهروندان آگاهی نداشته باشند، هویت شهری برایشان مهم نباشد و بیشتر به خواست و سلیقه خودشان بها بدهند باید شاهد اتفاق‌های ناخوشایند مانند ساخت نماهای نامتناسب در هویت و فضای شهری باشیم.

ابریشمی‌راد همچنین تصریح کرد: وظیفه شهرداری است که در مرحله نخست با کمک رسانه‌ها و استادان اهل فن الگوی زیبایی را برای نمازسازی ارایه دهد، چون تا زمانی که الگویی را به عنوان امر به معروف ارایه نداده‌ایم، حق نهی از منکر را نداریم.

وی از مردم خواست به حقوق دیگران احترام بگذارند زیرا نمای ساختمان تنها متعلق به صاحب ملک نیست، حقوق عامه مردم است و باید در نماسازی به آن احترام گذاشته شود و افراد در چارچوب قانونی و ضوابط تعریف شده، متعهد بمانند.

شهردار کاشان با اشاره به اینکه فرم و نمای ساختمان همواره در طول تاریخ نماد تمدن بوده است، تاکید کرد: مخالف با فناوری و مصالح نوین در ساخت نما نیستیم، بلکه مهم تناسب این مصالح با اقلیم، تناسب کنار هم قرار گرفتن آنها با حجم و فرمی است که بتواند اثر زیبایی را خلق کند.

احیای معماری ایرانی، نیازمند اقدام فرهنگی و برخورد قاطع

رییس سازمان نظام مهندسی کاشان اما نماسازی ساختمان‌ها را نیازمند فرهنگ‌سازی عنوان کرد و افزود: مشکل ساخت نماهای نامتعارف با اعمال صرف جریمه برطرف نمی‌شود و شهرداری باید قاطعانه با متخلفان برخورد کند.

حسین توفیقی بیان کرد: متاسفانه برخی مالکان با سلیقه شخصی، نمای متفاوتی را در شهرها اجرا می‌کنند که این مهم در حال تبدیل شدن به یک معضل منجمله در شهر کاشان است.

وی اضافه کرد: آنچه مسلم است، شهرداری‌ها به عنوان نهادی که بر اجرای ساخت و سازها اشراف دارند، می‌توانند اقدام‌های موثری را در این زمینه انجام دهند که البته کمیته نما و منظر شهری را تشکیل داده و گام‌های خوبی را هم در این راستا برداشته‌اند اما اقدام‌ها کافی نیست و باید تداوم داشته باشد؛ چون با جریمه کردن نمی‌توان بر این مشکل فایق آمد.

رییس سازمان نظام مهندسی کاشان تصریح کرد: هر کس نمای دلخواه خود را می‌سازد و سپس با پرداخت مقداری پول، مساله را حل می‌کند اما موضوع بسیار مهمی که باید به آن توجه کرد، بهم ریختن منظر شهری است.

وی تشریح کرد: سازمان نظام مهندسی کاشان پیرو دستورهای کمیته نما و منظر شهری است و چند نفر از اعضای سازمان نیز عضو این کمیته هستند؛ این اعضا به ویژه روی برها و جاهایی که در دید و منظر عمومی است یا نماهایی که در کوچه‌های هشت متر به بالا ساخته می‌شوند، حساسیت بیشتری دارند چون نظر اعضای این کمیته برای تایید یا رد نما، بسیار حایز اهمیت است.

توفیقی اظهار داشت: اگرچه اقدام‌های کمیته نما و منظر شهری خیلی دیر آغاز شده و کافی نیست، اما جلوی زیان را هر موقع بگیریم، دیر نیست و شهرداری باید بیشتر روی اجرای مصوبه‌های کمیته پافشاری کند تا وضعیت ساختمان‌ها از نظر نمای بیرونی بهبود یابد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نماسازی‌های نامناسب و نامتعارف در شهری مانند کاشان به یک موضوع و معضل قابل توجه تبدیل شده است، یادآور شد: مهندسان ناظر بر نقشه‌های اجرایی نظارت می‌کنند که ابتدا در سازمان نظام مهندسی تایید می‌شود و آنها تنها مغایرت‌های فنی و شهرسازی را به شهرداری گزارش می‌دهند.

رییس سازمان نظام مهندسی کاشان از تشکیل کمیته مضاعفی در این سازمان خبر داد و گفت: این کمیته با دقت کامل بر ناظران خودش، اعمال نظارت بیشتری انجام می‌دهد تا آنها ضمن پویایی و فعال بودن، خدایی ناخواسته اهمال‌ در روند ساخت و سازها را نادیده نگیرند.

به گفته وی، ناظران این کمیته ساختمانی را تصادفی از میان اعضا انتخاب می‌کنند تا به بازرسی و رصد بپردازند که مهندسان ناظر تخلفی را انجام ندهند.

توفیقی تاکید کرد: به عنوان یک شهروند قبول دارم که برخی نماهای جدید نامناسب و آزار دهنده است؛ با اصول معماری و تاریخ چند هزار ساله شهری مانند کاشان که مهد معماری و دارای سبک به شمار می‌رود، همخوانی ندارد اما اگر کمیته نما و منظر شهری قاطعانه برخورد کند، بهبودی حاصل خواهد شد.

ایرنا